.jpg)
Plastična prijetnja Skadarskom jezeru
Autor: Radomir Petrić
Plastični otpad u rejon Skadarskog jezera najviše dolazi Moračom, sa najviše entuzijazma ga čiste stranci, pogađa ptice i ribe, ali i imidž ekološke države Crne Gore -najkraći je opis jednomjesečnog istraživanja problema plastičnog otpada na Skadarskom jezeru koje je portal Feral.bar sproveo u saradnji sa CZIP.
Direktor Nacionalnog parka Skadarsko jezero Nenad Ivanović rekao nam je da je problem plastičnog otpada ovo Javno preduzeće prepoznalo kao jedan od bitnih još u vremenu svog formiranja.
U sklopu JP Nacionalnih parkova Crne Gore formirana je posebna organizaciona jedinica-Služba za održavanje ambijentalne higijene i infrastrukture, koja broji 11 zaposlenih .
-Zadatak ove službe je da svakog radnog dana od 07:00-15:00 čisti i uklanja otpad, i da održava ambijentalnu higijenu i infrastrukturu. Ovi radnici svakodnevno na terenu, zavisno od perioda i nivoa vodostaja, prikupe više desetina kesa smeća koje potom odvoze radnici „Čistoće“-kaže Ivanović.
Prema njegovim riječima, ova služba se sa najviše plastičnog otpada na terenu suočava kada pada vodostaj, i tada je problem „jer se dobar dio te plastike zakači na vrbe i grane u neposrednoj blizini obale“.
-U 2019. imali smo preko 130.000 posjetilaca, i sa zadovoljstvom kažem da većina tih turista ne ostavlja otpad za sobom, i to je dobra stvar. Glavni dio otpada ostavljaju stanovnici, mještani. Nažalost, najviše otpada iza sebe ostavljaju ribolovci koji pecaju na ribolovnoj stazi.
U dobrom dijelu i nelegalne deponije u jezerskom zahvatu, neke smo uklonili, radimo na ostalim. Otpad koji dolazi Moračom pravi najveće probleme, tu imamo stalne intervencije uklanjanja, naročito tamo gdje se Morača uliva u jezero. Svakodnevno je više desetina kesa otpada pokupljenih sa vodenih površina i sa kopna-kaže Ivanović.
Na pitanje koliko se to onda otpada pokupi na teritoriji ovog NP godišnje, odgovara jezgrovito- hiljade i hiljade kesa.
Divlje deponije bliska i neposredna opasnost
Najkompleksniji statistički prikaz ovog problema na terenu, ali u širem kontekstu, daje studija Green Home “Zagađenje Skadarskog jezera” iz decembra 2012, čiji su autori dr Danijela Šundić i dr Branko Radujković.
U odjeljku “Divlje deponije”, u ovoj studiji se navodi da u neposrednoj okolini Skadarskog jezera, na području opština Golubovci i Tuzi, postoji petnaestak divljih deponija na koje se odlaže građevinski otpad, čvrsti otpad i takozvani baštenski otpad, sa ukupnom količinom od 12.300 kubnih metara.
-U “baštenskom otpadu” često se nalazi i plastična, staklena i papirna ambalaža od toksičnih herbicida i pesticida, sa njihovim ostacima. Iako se po nalogu inspekcija otklanjaju takve deponije, stanovništvo otvara nove, sa istom vrstom otpada.
Određene štetne, pa i opasne materije, mogu da spiranjem s tih deponija dospiju u jezero.
Ukupne godišnje količine takvog otpada nisu poznate i vrlo se teško mogu procijeniti-navodi se u studiji.
Svaki stanovnik Crne Gore godišnje proizvode 400-440 kg kućnog otpada
Da bi se protiv nekoga ili nečega uspješno borili, trebalo bi mu pored ostalog znati i gabarite: u ovoj priči, ta borba liči na katu u karateu-duel sa nevidljivom protivnikom, jer egzaktnih staističkih podataka o količini plastičnog otpada koji ugrožava areal jezera nema.
U sklopu istraživanja za ovu priču, obratili smo se i Agenciji za zaštitu životne sredine, gdje smo dobili odgovor da ovakva tematika još uvijek nije dobila svoj institucionalni sveobuhvatni osvrt.
Ukazujući na problem komunalnog otpada, u svijetlu svojih programskih aktivnosti, NVO Zero Waste Montenegro skida dio vela sa ove nepoznanice.
-Prema ekstrapolaciji zvaničnih podataka koje je dostavilo Ministarstvo održivog razvoja i turizma, godišnje se proizvede oko 160.000 tona otpada, odnosno oko 250 kg po osobi godišnje (podaci iz 2017.). Međutim, ti podaci obično ne uključuju otpad koji je nezakonito bačen-navodi se na veb-sajtu Zero Waste Montenegro.
-Prema MONSTAT-u, u 2013. godini bilo je oko 230.000 tona komunalnog otpada koji je generisan u Crnoj Gori (tako je generisano 370 kg po osobi) – i oko 145.000 tona biorazgradivog otpada.
-Prema EuroStat-u, u 2013. u Crnoj Gori je generisano 508 kg otpada po osobi, od čega je tretirano 451 kg. Kao prosjek postojećih podataka, mogli bismo procijeniti proizvodnju kućnog otpada po stanovniku u Crnoj Gori na 400-440 kg (podaci iz 2013.).
Za poređenje, prema podacima EuroStata, svaka osoba u EU je 2014. proizvela 475 kg komunalnog otpada (i 483 kg komunalnog otpada u 2016. godini)-ističu iz Zero Waste Montenegro.
Tranzitna ruta za otpad do mora
Dok još uvijek nema zvaničnih podataka o tome koliko plastičnog otpada dospije u basen Skadarskog jezera, poznato je koliko otpada iz Crne Gore okonča u Jadranskom moru.
U studiji objavljenoj u časopisu Marine Pollution Bulletin, Jadransko more je svrstano u tri najzagađenija u Evropi, odmah iza sjeveroistočnog Sredozemlja i Keltskog mora, uz navođenje da otpad stiže od oko četiri miliona ljudi koji žive uz jadransku obalu, “a taj se broj tokom turističke sezone poveća gotovo šest puta”.
U ovom “morskom” dijelu priče o plastičnom otpadu, vlasnici smo neslavnog rekorda-najviše otpada po glavi stanovnika koji završi u Mediteranu dolazi iz Crne Gore, odnosno osam kilograma godišnje, ukazuju podaci Međunarodne unije za očuvanje prirode (IUCN).
Pri tome, nema sumnje, Skadarsko jezero je “prolazna stanica” dobrom dijelu tog otpada.
Njemačkom turisti ne promiče otpad u nacionalnom parku
Turistički radnici sve češće i glasnije skreću pažnju na problem zagađenja Skadarskog jezera, i to prvenstveno plastikom. Sve su češći prizori plastišnog otpada koji pluta površinom jezera, što daje ružnu sliku mnogobrojnim posjetiocima ovog nacionalnog parka.
Poznati turistički radnik sa Utjehe i istaknuti ekološki aktivista Mišael Bader, ima klijentelu koja isključivo dolazi iz Njemačke, i iz drugih zemalja njemačkog govornog područja, a koja u odnosu na ostale sezonske goste Crne Gore ima drugačije modele ponašanja i doživljaja odmora.
Svakom njegovom gostu Skadarsko jezero je nezaobilazna destinacija. Kako kaže Mišael, njemačkom turisti jezero je mjesto nesvakidašnje prirodne ljepote i mira.
-Takvom imidžu idealne destinacije za bijeg od buke i betona u nedirnutu prirodu velika smetnja je otpad, i na jezeru i oko njega. Situacija sa plastičnim otpadom na Skadarskom jezeru je veoma loša, posebno poslije kiše. U Vranjini u “džepovima” pri obali se sve kupi, bude ogromna količina plastike-ističe Bader.
Kako kaže, nije mnogo bolja situacija ni tokom ljeta, uvijek se vidi neka flašica ili kesa, “sve to na vodi”.
-Moji gosti to ne shvataju, kažu da nije normalno da se plastika baca u nacionalne parkove, to je za goste iz Zapadne Evrope nenormalno. Pitaju me-zašto, nemam odgovor, samo kažem “to donosi voda poslije kiše”-priča Mišael.