Ništa novo, sve je skoro isto, pa i malo gore
Izvor: Pobjeda
Autor: Jovan Nikitović
Foto: Dan, Pobjeda, Mediabiro
Ni gotovo godinu nakon obrušavanja bedema u Starom gradu u Ulcinju nadležne opštinske i državne institucije malo su šta preduzele da bi se ovaj viševjekovni arhitektonski biser, kulturno dobro Crne Gore, obnovio i zaštitio od daljeg propadanja.
Paradoksalno, iste te institucije, prije gotovo dvije decenije, uradile su sve da bi projekat gradnje hotela, u samom srcu Starog grada, dobio zeleno svjetlo i sve moguće dozvole, a direktno je prouzrokovao štetu na bedemima 10. januara 2021.
Štaviše, Pobjeda saznaje da za obrušavanje bedema nije odgovorno samo nesavjesno odlaganje šuta prilikom gradnje hotela koji nikad nije završen, već i jako dobra koordinacija nadležnih opštinskih i državnih organa koji su prekršili znatan dio propisa i zakona i time investitorima omogućili da dobiju građevinsku dozvolu i mimo projektom predviđenih gabarita sagrade glomazno arhitektonsko ruglo koje već više od decenije devastira ambijent Starog grada.
Podsjetimo, prvo odobrenje za gradnju izdato je na ime porodice Zec (Radomir Momčilo i Ana) 7. decembra 2006. godine, dok je drugo Rješenje o promjeni investitora izdato 29. juna 2009, na ime DOO Ulcinj resorts iz Kotora, čiji je direktor Olga Orlova.
Kasnije je ova parcela sa započetim objektom još jednom promijenila vlasnika, da bi je konačno 2018. godine kupio SJ Property, sa namjerom da legalizuje sporni hotel.
Procedura
Činjenica da je dozvola za gradnju, kao i sva ostala prethodna dokumentacija, dobijena kršenjem zakona nije prošla neopaženo kod nekolicine savjesnih Ulcinjana, pa je u oktobru 2011. godine pokrenuta i procedura za poništavanje konzervatorskih uslova koje je u julu 1998. godine izdao Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, na čijem čelu je tada bio Čedomir Marković.
Zahtjev za poništavanje odluke o konzervatorskim uslovima, Republičkom zavodu podnio je advokat Anđel Gojčaj, u svojstvu punomoćnika odbornika Skupštine opštine Ulcinj Amira Holaja.
Dokumentacija, koju je Pobjeda dobila od Uprave za zaštitu kulturnih dobara, a na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama, pokazuje da je Republički zavod, odgovarajući na zahtjev porodice Zec da im se izdaju konzervatorski uslovi za izgradnju stambeno-poslovnog objekta na tri nekadašnja kućišta, naveo da „kućišta mogu obnoviti uz strogo poštovanje ranijih gabarita, a na osnovu konzervatorskih uslova izdatih od strane Zavoda“.
Takođe, u odgovoru su istakli da će „konzervatorski uslovi neophodni za definisanje projektne dokumentacije biti izdati kada se od nadležne opštinske službe dobiju urbanističko-tehnički uslovi, u skladu sa članom 62 Zakona o planiranju i uređenju prostora (Sl. list RCG, br. 16/95), budući da Urbanističkim planom Starog grada Ulcinja nije predviđena obnova predmetnih kućišta“.
Dopisom br. 03-544/2-98 Sekretarijat za urbanizan i inspekcijske poslove Opštine Ulcinj odgovorio je Zavodu da ovaj organ nije u mogućnosti da propiše urbanističko-tehničke uslove, upravo zbog činjenice da Urbanističkim planom nije predviđena obnova kućišta.
Dakle, bez izmjene i dopune Urbanističkog plana i saglasnosti SO Ulcinj, Zavod nije mogao dobiti urbanističko-tehničke uslove, a samim tim ni propisati konzervatorske uslove.
Uprkos svom prvobitnom mišljenju i pozivanju na Zakon, te negativnom odgovoru od Opštine Ulcinj, Republički zavod kršeći pravne norme 21. jula 1998. godine ipak je propisao konzervatorske uslove za kućišta 169, 172 i 173 i predložio, između ostalog, da je potrebno projektovati tri objekta spratnosti P + 2.
- Ovi konzervatorski uslovi koji su nezakonito unaprijed dati sa projektovanim stanjem za naznačene objekte i bez saglasnosti opštinskih službi, odnosno bez izmjene ili dopune urbanističkog plana i drugih planskih dokumenata Opštine Ulcinj, predstavljaju direktno kršenje pozitivnih pravnih propisa – konstatovao je advokat Anđel Gojčaj, u zahtjevu za poništenje konzervatorskih uslova.
Dokumentacija koju je dobila Pobjeda, a koju je i Gojčaj kao dokaz priložio u svom zahtjevu, pokazuje i da se u ovu priču u decembru 1998. godine uključio i glavni inspektor za urbanizam.
On je u svom dopisu Sekretarijatu za urbanizam i inspekcijske poslove Opštine Ulcinj konstatovao da nema potrebe da glavni urbanista Opštine Ulcinj vrši manje izmjene plana na osnovu člana 53 Zakona o planiranju i uređenju prostora.
Naložio je Sekretarijatu da investitorima izdaju kompletnu urbanističku dokumentaciju, a osnov za propisivanje urbanističko-tehničkih uslova biće, prema njegovom nalogu, upravo konzervatorski uslovi koje je izdao Republički zavod za zaštitu spomenika kulture?!
- Postavlja se logično pitanje, kako je moguće da Zavod daje konzervatorske uslove koji predstavljaju glavni osnov (prema mišljenju glavnog inspektora za urbanizam) za propisivanje urbanističko-tehničkih uslova, ako je prema Vašem prethodnom mišljenju i gore citiranim zakonskim odredbama predviđeno da konzervatorski uslovi mogu biti izdati samo ako se od nadležne službe dobiju urbanističko-tehnički uslovi, a isti uslovi, nijesu dobijeni od skupštinske službe Opštine Ulcinj?! – konstatovao je advokat Gojčaj i zatražio od Zavoda da poništi odluku o konzervatorskim uslovima za izgradnju spornog hotela.
Odgovor negativan
Nekoliko mjeseci nakon podnošenja ovog zahtjeva, tačnije u februaru 2012. godine, Gojčaju je odgovorila novoformirana Uprava za zaštitu kulturnih dobara, koja je nastala transformacijom Republičkog i Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Odgovor na zahtjev za poništenje konzervatorskih uslova bio je negativan. U obrazloženju, koje je potpisala tadašnja v. d. direktorice Uprave Snježana Simović, priznaje se da je došlo do propusta, te da je objekat izgrađen izvan svih propisanih gabarita i da samim tim nije u skladu sa građevinskom dozvolom.
Služba zaštite, kako se navodi iz Uprave, nije nadležna da nadgleda ili kontroliše rad opštinskih ili republičkih službi, nadležnih za poslove uređenja prostora ni u jednom segmentu, te shodno tome ne može biti odgovorna za njihov rad.
- S tim u vezi, služba zaštite ne može procjenjivati da li su predmetni UT uslovi formalno valjani ili pak ocjenjivati zakonitost glavnog inspektora za urbanizam.
Predmetni konzervatorski uslovi obrađuju uslove pod kojim je moguće izvesti određene intervencije isključivo sa konzervatorskog aspekta i ni u kom slučaju ne mogu zamijeniti ili poslužiti umjesto UT uslova, a pogotovo je značajno da konzervatorski uslovi ne predstavljaju odobrenje za građane – naveli su iz Uprave, uz konstataciju da su konzervatorski uslovi u potpunosti korektni i nije potrebno poništavati ni mijenjati nijedan njihov dio.
Na ovu odluku advokat je uložio žalbu, konstatujući uzgred da Uprava ni jednom riječju ne uzima u obzir najbitniju činjenicu da nekadašnji Zavod, shodno zakonskim propisima, nije smio da propiše konzervatorske uslove prije urbanističko-tehničkih.
- Bez davanja konzervatorskih uslova od strane Zavoda, investitor ne bi mogao da dobije građevinsku dozvolu. Shodno tome, nezakoniti akt Zavoda je proizveo sve pravne posljedice na osnovu kojih je uzurpirana ljetnja pozornica Starog grada Ulcinja – naveo je Gojčaj.
Žalba, kao i ponovno pozivanje na zakonske odredbe, Gojčaju nijesu pomogli da istjera pravdu. Tokom nekoliko nezvaničnih telefonskih razgovora sa novinarem Pobjede, Gojčaj je kazao da i danas stoji iza svega što piše u pomenutom zahtjevu, te da se novi zahtjev za poništenje konzervatorskih uslova može podnijeti u svakom trenutku.
Konclogor
I nije samo Amir Holaj bio nezadovoljan nezakonitim postupanjem državnih i opštinskih institucija, te je presavio tabak i ovlastio advokata Anđela Gojčaja da u njegovo ime piše Zavodu i traži poništenje konzervatorskih uslova.
Četiri godine ranije, tačnije 5. oktobra 2007, pismo Zavodu uputio je i Ismet Karamanaga, u ime Društva prijatelja Starog grada „Kalaja“.
Njegov dopis je važan jer tačno datira vrijeme kada su počeli pripremni radovi za izgradnju spornog stambeno-poslovnog objekta.
Karamanaga u pismu navodi da je „4. oktobra 2007. godine na najatraktivnijem mjestu južnog dijela Starog grada, zvanom 'Fusha e topave', došlo do postavljanja i ograđivanja visokom ogradom od aluminijumskih tabli tog prostora, od grupe radnika za nas nepoznatog investitora“.
- Danas taj dio izgleda kao konclogor, tim više što se njegovim zatvaranjem zatvara i put prema zidinama i plaži Starog grada.
Ne ulazeći u pravno-imovinske odnose, kao Udruženje protestujemo i molimo da preko vaših službi intervenišete, kako bi se pomenuta ograda uklonila ili eventualno zamijenila drugom koja bi odgovarala ambijentu – napisao je Karamanaga.
Predstavnici Zavoda izašli su na teren 10. oktobra, a investitori su u međuvremenu na ogradu nalijepili tapete u dekoraciji kamena (po ugledu na postojeći kameni zid).
- Na licu mjesta je prisustvovao Karamanaga Ismet koji je dao izjavu: „Poštujem zakon i mislim da ograda danas ljepše izgleda u odnosu na onu sivu metalnu. Mi se borimo za Stari grad kao spomenik I kategorije da očuvamo“-.
Investitor Zec Momčilo je dao izjavu da je ograda rađena po svim strogim standardima – navodi se u zapisniku Zavoda.
Porodica Zec je, bar prema ranijoj izjavi Radomira Zeca za Pobjedu, ubrzo odustala od dalje izgradnje objekta i prodala parcelu kompaniji Ulcinj resorts, iza koje je stajala Olga Orlova.
Njeno ime, kao vlasnice parcele i spornog objekta, pominje se i 2011. godine, kada je na teren izašla komisija Republičkog zavoda i u izvještaju, između ostalog, konstatovala da nije ispoštovan glavni projekat, te da su umnogome premašeni gabariti hotela.
Cilj tog izvještaja bio je informisanje tadašnjeg ministra kulture Branislava Mićunovića koji je morao u Skupštini da odgovara na poslanička pitanja o spornoj gradnju u Starom gradu.
Tužna istorija
Kao i 2007. godine, nije Ismet Karamanaga ćutao ni 11. januara prošle godine, dan nakon obrušavanja bedema u Starom gradu. Medijima je ukazao da je za obrušavanje odgovoran i ljudski faktor, tačnije šut koji su radnici gomilali uz bedeme prilikom izgradnje glomaznog hotela.
- Ovo što se desilo predstavlja jedan tužan dio naše istorije – kazao je Karamanaga.
Ništa veseliji prizor u Starom gradu nije bio ni tokom ove nedjelje, kada je ekipa Pobjede ponovo obišla bedeme i nezavršeni objekat.
I ovoga puta nas je, kao i prije desetak mjeseci, dočekao arheolog Anton Ljuljđuraj. Na naše pitanje šta ima novo u vezi sa sanacijom obrušenih bedema, polušaljivo je odgovorio: „Ništa novo, sve je skoro isto, pa malo i gore“.
Prije obilaska bedema, uveo nas je u jednu od prostorija ulcinjskog Muzeja, u kojoj je izložena maketa Starog grada, napravljena prije nekoliko decenija od gipsa i šibica.
Ljuljđuraj je sa sjetom posmatrao obrise grada iz perioda kada se još mogao podičiti viševjekovnom autentičnom arhitekturom. Gledamo zidine, ostatke starih kućišta i Ljuljđuraja pitamo: „Šta je ostalo od ovoga?“ Ništa – odgovara nam – nikle su nove kuće, mimo predviđenih gabarita, sa malo originalnih obilježja”-.
A na licu mjesta, baš kod spornog objekta, isti prizor.
Zjape razoreni bedemi, a ispod more zapljuskuje njegove razbacane ostatke.
Glomazni hotel i dalje prkosi, samo što je ovoga puta došlo do obrušavanja i jednog dijela trulih drvenih greda, dasaka i metalnih podupirača, zaostalih od posljednjeg šalovanja, dok su još tinjale nade investitora da će uspjeti da nadograde nove spratove.
Sada ti konstruktivni ostaci prijete prolaznicima, staroj Barutani, ali i svima onima koji ulaze u ovaj objekat.
Po smeću, šutu i ponekim ostacima polovnog namještaja, reklo bi se da posjetilaca nije malo.
Samo ovaj put, na naše razočarenje, nijesmo zatekli dva ovna koji su u februaru ove godine bili jedini stalni „gosti“ ovog nezavršenog hotela na „pjeni od mora“. Doduše, sobe su im spremne.
Tačnije, dva improvizovana drvena tora, jasle i razbacano sijeno. Još tinja sjećanje Ulcinjana na nekadašnje borbe ovnova, baš tu, na Polju topova (Fusha e topave), koje je poklopio glomazni hotel.
Malo je onih koji vjeruju da će zakoni ove države konačno biti ispoštovani i da će umjesto predimenzioniranog hotela ponovo „iznići“ polje. Tražimo odgovor od Antona Ljuljđuraja, a on sliježe ramenima i konstatuje da su bedeme i hotel, po svemu sudeći, svi zaboravili.
- Nešto mora da se uradi. Kako vrijeme prolazi i smjenjuju se godišnja doba, sve je veća opasnost od novog obrušavanja bedema – ubijeđen je Ljuljđuraj.
Zavod 2007. godine znao da se šut odlaže uz bedeme
I dok su inspekcijski organi u januaru ove godine konstatovali da je do obrušavanja u Starom gradu došlo usljed neadekvanog odlaganja šuta uz bedeme, prilikom izgradnje nelegalnog hotela, arhivska dokumentacija Uprave za zaštitu kulturna dobara čuva podatak da je nekadašnji Republički zavod za zaštitu spomenika kulture znao da su neimari šut odlagali uz same zidine.
To pokazuje „Izvještaj o stručnom uviđaju lokacije u Ulcinju – Stari grad“, koji je potpisao arheolog-konzervator Dejan Gazivoda.
On je u Stari grad otputovao zbog novinskog teksta „Istorija otišla u more“, koji je 14. decembra 2007. godine objavljen u dnevnom listu Republika. U izvještaju je konstatovano da su „navodi u pomenutom tekstu netačni“.
- Nema tragova arhitektonskih ostataka crkve, ni groblja. (...)
Netačna je i izjava da „bageri odlažu zemlju u more“, jer sam obišao i deponiju gdje se odlaže zemlja koja je u potpunosti osigurana zaštitnom ogradom i nalazi se pri bedemima Starog grada na dijelu koji je udaljen od mora – zapisao je Gazivoda.
Preporučio je da se odredi stručan nadzor nad građevinskim radovima i samim tim i dalje prati situacija na terenu, kako ne bi, kako je rekao, dolazilo do novih dezinformacija u dnevnim glasilima.
Sudeći po ovom izvještaju odlaganje šuta uz bedeme u tom trenutku, a ispostaviće se i godinama kasnije, nije bilo sporno ni za stručnu komisiju, ni za upravu Zavoda.
Gradnja u Starom gradu tema prepiske nekadašnjeg predsjednika ulcinjske opštine i direktora Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture
Iako su nadležni organi Opštine Ulcinj tokom 2006. godine investitoru izdali sva moguća rješenja i dozvole, postojećim stanjem na terenu, prvih dana početka izgradnje spornog hotela, bio je prilično nezadovoljan tadašnji predsjednik ulcinjske opštine Gzim Hajdinaga.
U dva pisma koja je u oktobru i novembru 2007. godine uputio tadašnjem direktoru Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture Đorđiju Vušuroviću, a povodom postavljanja ograde oko parcele na kojoj će biti izgrađen hotel, Hajdinaga je između redova optužio Zavod da je odigrao ključnu ulogu u pribavljanju svih potrebnih rješenja i dozvola za gradnju na atraktivnoj parceli u Starom gradu.
Vušurović mu je odgovorio da nije Zavod imao ključnu ulogu, već Opština Ulcinj.
- Koliko je meni poznato, Opština, a ne Zavod, investitorima izdaje građevinske dozvole a mi im prethodno propisujemo konzervatorske uslove i dajemo (ne)saglasnost na projektnu dokumentaciju. Drugim riječima naše učešće, sa pravnog stanovišta, jednako je učešću Vodovoda, Elektrodistribucije itd – naveo je Vušurović.
On je Hajdinagi odgovorio i na konstaciju da je „Stari grad Ulcinj pod zaštitom Zavoda“, ističući da ne poznaje propise, te da je Opština Ulcinj, po zakonu, dužna da kao vlasnik štiti, čuva i održava spomenik kulture, odnosno da to što se dešava u Starom gradu treba da prate i sankcionišu (zabranjuju, ruše i uklanjaju) službe i organi Opštine.
Hajdigana je u novom pismu Vušuroviću pobrojao svu dokumentaciju koja je prethodila omogućavanju gradnje hotela, apostrofirajući činjenicu da je Zavod propisao konzervatorske uslove iako od Opštine Ulcinj nije dobio (i nije mogao dobiti) urbanističko-tehničke uslove.
Vušurović je Hajdinagu podsjetio da je upravo za njegovog mandata na čelu Opštine Ulcinj, tokom 2006. godine, investitorima izdata sva potrebna dokumentacija za gradnju u Starom gradu.
- Koliko se meni čini, Vi ste i tada kada su donijeta ova rješenja, kao i sada, kada ih mistifikujete, bili predsjednik Opštine Ulcinj, dok ja tada nijesam bio direktor Republičkog zavoda.
Pitam Vas, zašto se tada ne vratiste 10 godina unazad – kada ste donosili Rješenja – nego tek sada, pri čemu meni pominjete neke „ključne uloge – upitao je, između ostalog, Vušurović.
Na ovo pismo Vušurovića, prema dostupnoj dokumentaciji, Hajdinaga nije odgovorio.
Ostalo je samo ćutanje
Uprava za zaštitu kulturnih dobara od januara do aprila uputila je niz urgencija državnim i opštinskim institucijama i organima, zahtijevajući da se hitno pristupi realizaciji projekta sanacije obrušenih bedema.
Njihove urgencije uglavnom su ostale bez odgovora, a čak se i međuinstitucionalna komisija, nakon prvog sastanka u januaru, više nije sastajala. Komisiju su činili predstavnici Uprave za zaštitu kulturnih dobara, Opštine Ulcinj, JU Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore, Građevinskog fakulteta i Zavoda za geološka istraživanja Crne Gore.
- Održan je ukupno jedan sastanak u okviru kojeg je dogovoreno da je Uprava dužna da dostavi cjelokupnu projektnu a i ostalu dokumentaciju svim akterima, što je predstavnik Uprave i učinio neposredno nakon održanog sastanka.
Predstavnici Građevinskog fakulteta su jedini koji su iznijeli mišljenje u odnosu na dostavljeni materijal i iskazali potrebu za sprovođenjem geoloških istraživanja, čiji rezultati bi definisali dalje intervencije.
Duži vremenski period nakon ovoga niko od aktera se nije javljao, da bi u konačnom Opština Ulcinj uputila UZKD zahtjev za izdavanje konzervatorskih uslova (26. april 2021) za potrebe izdavanja UT uslova. Uprava je u više navrata kontaktirala i Opštinu a potom i Zavod za geološka istraživanja, uz inisistiranje da izdavanju konzervatorskih uslova moraju da prethode geološka istraživanja i njihovi rezultati, da bi se definisalo u kojem pravcu treba sprovoditi konzervatorske mjere, a u odnosu na statičko stanje cjelokupnog prostora.
U konačnom, nakon ćutanja Opštine, Uprava za zaštitu kulturnih dobara (24. maja 2021) je izdala konzervatorske uslove, ne bi li omogućila formiranje uslova za dalje postupanje. Daljih postupanja nije bilo – saopšteno je Pobjedi iz Uprave.
Na ovu temu zaćutalo je i Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta, pa su pitanja Pobjede, koje smo im poslali 20. decembra, ostala bez odgovora. Nijesu odgovorili ni iz Opštine Ulcinj, osim što nam je iz kancelarije glavnog gradskog arhitekte saopšteno da su konzervatorski uslovi, dobijeni od Uprave, dostavljeni registrovanim organizacijama koje posjeduju konzervatorske licence kako bi se pribavile ponude i formirala vrijednost izrade projekta sanacije obrušenog zida.
Iz Opštine Ulcinj nikad nijesu odgovorili ni na Pobjedin zahtjev za slobodan pristup informacijama, a tražili smo kopiju urbanističko-tehničkih uslova koji su, za potrebe izgradnje hotela, nastali na osnovu konzervatorskih uslova Zavoda.
- Tagovi:
- Ulcinj
- Stari grad
- Bedem
- ismet Karamanaga
