.png)
.jpg)
Crna Gora u zapisima italijanskih novinara i putopisaca XIX vijeka: Vjenčanje Jelene Savojske
Izvor: UCG
Autorka: Prof. dr Olivera Popović/Informacije o radu preuzete su iz Liste naučnih radova Univerziteta Crne Gore
Kako su italijanski putopisci i novinari vidjeli Crnu Goru od 1896. do 1906. godine, te kako se taj narativ mijenjao kao odraz potrebe da se Crna Gora prikaže kao dostojna domovina buduće italijanske kraljice Jelene Savojske, tema je kojom se bavila u svom istraživanju vanredna profesorica Filološkog fakulteta prof. dr Olivera Popović.
Njen naučni rad, Diskurs o napretku u italijanskim putopisima o Crnoj Gori, objavljen je u međunarodnom časopisu Primerjalna književnost.
Do XIX vijeka, navodi Popović, Crna Gora je za Italijane bila relativno nepoznata zemlja i ne naročito privlačna destinacija za putnike zbog potencijalnih opasnosti i teškoće putovanja.
Oni rijetki koji su bili u prilici da je posjete, poput Bartolomea Bjazoleta, tršćanskog botaničara koji je na Cetinju boravio u pratnji saksonskog kralja Fridriha Avgusta II 1838. godine, doživljavali su taj boravak kao jedinstven događaj:
-Sa zadovoljstvom smo se okretali za sobom da iz daljine ponovo vidimo surova, ali divna mjesta koja smo posjetili u Crnoj Gori i kojih smo se toliko plašili, gotovo se pitajući da li smo tamo gore zaista bili-(Biasoletto, 117).
Italijani su do sedamdesetih godina XIX vijeka Crnu Goru upoznavali kroz prevode francuskih i njemačkih putopisaca, koji su je prikazivali kao egzotičnu zemlju, često izloženu vremenskim nepogodama, čiji je kulturni prostor u značajnoj mjeri kontaminiran orijentalnim uticajima i čiji se vladar prije mogao uporediti sa srednjovjekovnim suverenima nego sa savremenim vlastodršcima.
Tokom Crnogorsko-turskog rata (1876–1878), italijanski putnici poput novinara Evgenija Popovića i poslanika Alfreda Seristorija pisali su o Crnoj Gori, veličajući patriotizam, hrabrost i moralne vrijednosti Crnogoraca.
Njihovi prikazi su doprinijeli stvaranju junačkog diskursa u Italiji, predstavljajući Crnogorce kao hrabre borce za slobodu i nezavisnost, a ne kao primitivne razbojnike.
Vjenčanje na dvoru: Valcer i crnogorsko kolo
Iznenadni porast interesovanja Italijana za Crnu Goru krajem XIX vijeka direktno je povezan s dinastičkim brakom Savoja - Petrović.
Ovo orođavanje sa malom, siromašnom balkanskom knjaževinom od približno 200.000 stanovnika bilo je motivisano kombinacijom eugenetskih i političkih faktora.
Široko rasprostranjeno uvjerenje da su prethodni srodnički brakovi „oslabili“ kuću Savoja usmjerilo je izbor na princezu „zdrave krvi“ (Barneschi, 15).
Osim toga, italijanske dvorske i diplomatske službe su brak vidjele kao strateški potez za jačanje političkog i ekonomskog uticaja Italije na Balkanu, i, posredno, za uspostavljanje bližih odnosa sa ruskim dvorom. (Sircana; Burzanović, Crna Gora, 202, 207).
Najava vjeridbe kraljevskog para na Cetinju (avgust 1896) izazvala je talas italijanskog interesovanja za Crnu Goru. Novinari su pohrlili u ovu zemlju, želeći da je istraže i izvještavaju o raznim aspektima života u njoj.
Osim u niza dopisa, mnogi od njih ubrzo su svoja iskustva uobličili i u monografske publikacije.
Nakon ceremonije vjenčanja u Rimu (oktobar 1896), naučnici i ljudi različitih profesionalnih profila takođe su posjećivali ovu zemlju, naknadno objavljujući svoje utiske u putopisima.
Dinastički brak odigrao je odlučujuću ulogu u oblikovanju percepcije Italijana o Crnoj Gori.
Tako se u djelima objavljenim između 1896. i 1906. godine uočava pojava diskursa o napretku, odnosno isticanje svih onih aktivnosti koje je Crna Gora od međunarodnog priznanja nezavisnosti na Berlinskom kongresu (1878) preduzela kako bi se mogla svrstati u red civilizovanih zemalja.
Dok su se raniji putopisi o Crnoj Gori prvenstveno bavili njenim prirodnim ljepotama, autori koji su krajem XIX vijeka posjećivali ovu zemlju usmjerili su pažnju na reforme koje je sproveo crnogorski vladar Nikola I.
U opisima male balkanske knjaževine naglašavani su sve veća urbanizacija i napredak u kulturi, zakonodavstvu i raznim aspektima društvenog razvoja.
[...]
Proces modernizacije koji se odvijao u Crnoj Gori, prema opisima italijanskih autora, bio je vidljiv i u životnom stilu vladajuće porodice Petrović-Njegoš. Na primjer, novinar Adolfo Rosi je primijetio da kneževe rezidencije krasi moderni namještaj uvezen iz evropskih zemalja, a da je glavni kuvar dvorske kuhinje bio Francuz.
Njegov kolega Viko Mantegaca je zabilježio da su knjaževe kćeri putovale u Beč i druge evropske metropole kako bi kupovale moderne toalete.
Prikazujući knjaževu porodicu na ovaj način, autori su pokušavali da ispune očekivanja italijanske publike, vjerovatno mondenskih krugova koji nijesu sa simpatijom gledali na odluku italijanskog prestolonasljednika da se oženi princezom iz tako male, siromašne i politički slabo uticajne zemlje.
Ipak, autori su nastojali da istaknu sposobnost knjaževe porodice da pronađe mjeru u svojim modernističkim tendencijama i ne odvoji se od narodnih tradicija.
Tako Mario Borsa odaje priznanje sposobnosti crnogorske dinastije da vješto spoji otmjenost dvorskih ceremonija s „primitivnom jednostavnošću“ naroda. Ilustrovao je ovu tvrdnju opisom bala povodom proslave vjeridbe, na kome se plesao valcer i igralo crnogorsko kolo, dok su u muzičkom programu učestvovali i romski svirači. (Borsa, 31).
Pored dvorskih ceremonijala, italijanski pisci su opisali i proslave za obični narod. Borsa daje opis „narodne večere“ koju je princ Danilo priredio nakon odlaska italijanskog princa.
Tokom ovog jedinstvenog okupljanja, hrana je umjesto na tanjirima, servirana na lišću, bez pribora za jelo, a slavlje je završeno narodnim kolom, navodi se u radu.
Italijanski putopisci o Nikšiću, Cetinju i Podgorici
Autori poput Đuzepea Markotija, Armanda Perotija i Patrika Mek Svinija opisali su Cetinje krajem XIX i početkom XX vijeka kao grad koji se razvija, s naglaskom na njegovu jednostavnost, čistoću i kulturni napredak. Markoti kaže da liči „nekoj pristojnoj italijanskoj varošici“, dok ga Peroti naziva „gradom snova“.
Ipak, kasniji autori, kritikovali su pretjeranu modernizaciju grada. Devet godina nakon vjenčanja kraljevskog para, 1905. godine, firentinski novinar Silvio Geli tvrdio je čak da je Cetinje pretjerano moderan grad, sa „previše frakova, cilindara, odlikovanja“ (Ghelli, 56).
Italijanski autori su pisali i o napretku gradova u unutrašnjosti Crne Gore, ističući poboljšanja u infrastrukturi, izgradnju zgrada i fabrika, uspostavljanje poštansko-telegrafske službe i osnivanje kulturnih institucija.
Dok je Mario Borsa hvalio ljepotu Rijeke Crnojevića upoređujući ovu varošicu na Skadarskom jezeru sa švajcarskim gradovima, Đuzepe Markoti je bio kritičniji, fokusirajući se na neke nedostatke poput lošeg kvaliteta pojedinih proizvoda i struktura za putnike.
Podgorica je viđena kao trgovački centar na raskršću Istoka i Zapada, s mješavinom kultura, dok je Nikšić nazvan „crnogorskom Firencom“ zbog čistote jezika kojim se u ovom kraju govori, a koji je u osnovi Vukove jezičke reforme...
Antonio Baldači je istakao i da su se na Primorju već osjećale blagodeti civilizatorskog djelovanja crnogorskih vlasti jer se uspješno stalo na put običaju krvne osvete, pljačkaškim pohodima, paljenjima i napadima.
Više zanimljivih detalja o pisanju italijanskih putopisaca XIX vijeka o Crnoj Gori, dostupno je u naučnom radu profesorice Olivere Popović Diskurs o napretku u italijanskim putopisima o Crnoj Gori, objavljenom u međunarodnom časopisu Primerjalna književnost.
- Tagovi:
- Jelena Savojska
- Italija
- Mediji
