 (1) (1).jpg)
Grad teatar: Šekspir na Gradu teatru-most između lokalnog i globalnog
Izvor, foto: Pres-služba „Grada teatra“
Književni program XXXVIII festivala Grad teatar nastavljen je sinoć na Trgu pjesnika gostovanjem Petre Bjelice, koja je održala predavanje pod nazivom „Šekspir u Budvi – susret lokalnog i globalnog“.
Ovaj događaj je posebno istakao mogućnosti novih scenskih uprizorenja Šekspirovih djela, povezujući ih s prvim gostovanjem Međunarodnog Šekspir festivala iz Jorka, koji je na ovogodišnjem festivalu izveo predstave „Bogojavljenska noć“, „Kako vam drago“ i „Magbet“.
Bjelica je predavanje započela objašnjavajući publici zašto je Šekspir globalni fenomen.
-Njegova djela nisu samo oblikovala englesku književnost, već su postala dio globalne kulturne baštine, i Šekspir je autor čije su drame prožete maštanjima o dalekim kulturama i svjetovima, što može biti jedan od razloga da postanu relevantne na globalnoj sceni.
Već tokom njegovog života, njegove predstave su se izvodile ne samo u Engleskoj, već i širom evropskog kontinenta, a kasnije su se proširile i do krajnje udaljenih djelova svijeta.
Na primjer, već 1619. godine Šekspirove drame su se izvodile u kolonijalnoj Indoneziji, što je svjedočanstvo o njegovom globalnom uticaju.
Čak i imaginarni svjetovi poput Ilirije, a vidjećemo da li je Ilirija imaginarni svijet ili ne, koje je on stvorio u svojim djelima, našli su svoje mjesto u kolektivnoj svijesti širom svijeta.
Od kasnog 16. vijeka pa nadalje, njegove drame su neprekidno prevođene, kritikovane i izvođene u različitim kulturama, pri čemu su se prilagođavale lokalnim potrebama publike, mijenjale, preoblikovale i na taj način preživjele kroz sve ove vjekove-kazala je ona, nakon čega je postavila pitanje šta je zapravo autentični Šekspir, na koje je odgovorila kroz koncepte adaptacije i aproprijacije.
-Adaptacije Šekspira bi bile procesi u kojima se originalno djelo prilagođava nekom novom mediju ili formatu, pri čemu se nastoji da se zadrži osnovna priča, osnovni likovi i tematski elementi.
U tom smislu, cilj adaptacije je da se djelo prenese u novi kontekst, često za širu publiku, bilo da je u pitanju film, pozorište, radio ili čak videoigre.
S druge strane, aproprijacija, ili kako sama riječ sugeriše, neka vrsta preuzimanja, podrazumijeva reinterpretaciju i preoblikovanje određenih elemenata iz izvornog djela u novi kontekst.
Ovaj proces je često veoma ideološki ili politički obojen i ima za cilj da osvijetli, kritikuje ili prepravi izvornu poruku djela.
Dakle, aproprijacija ne mora nužno zadržati sve aspekte originalnog djela i može značajno transformisati ili promijeniti i njegovu glavnu značajnu poruku.
Na primjer, postmoderni umjetnici često koriste klasične motive u savremenom kontekstu, stvarajući nova umjetnička djela ili parodije koje reformulišu poznate priče i likove kako bi komentarisali i kritikovali izvornu temu.
Dakle, dok adaptacija nastoji da očuva originalni duh djela, aproprijacija se igra sa njegovim značenjem, stvarajući nešto potpuno novo.
Ova dva procesa, iako različita, doprinose očuvanju i evoluciji Šekspirovih djela, osiguravajući da ona ostanu relevantna i živa kroz vjekove-.
Bjelica je, tokom večeri, putem slajdova publici prikazala brojne fotografije s različitih izvođenja Šekspira iz mnogih krajeva svijeta i objasnila zašto je Šekspir i dalje toliko popularan te ostaje najizvođeniji autor na svim scenama svijeta.
-Mnogi kritičari i autori, pa i neke moje kolege, na to pitanje jednostavno odgovaraju: Šekspir je brend. I on se, iskreno rečeno, najbolje prodaje.
U tom smislu, to može biti jedan od razloga, ali naravno, to ne umanjuje njegovu veličinu i njegov kvalitet. Standardni odgovor obično ističe njegov nenadmašni estetski kvalitet i univerzalnost tema koje obrađuje.
Ali da li postoji neki ideološki, politički i ekonomski aspekt? Fenomen globalnog Šekspira postavlja pitanje o mitu. Dakle, odakle potiče taj mit o Šekspiru?
I kako bismo bolje razumjeli značaj globalnog Šekspira, moramo se osvrnuti na logiku kulturne proizvodnje i potrošnje tih mitova, koji su često izraženi kroz neko novinarsko a priori oduševljenje Šekspirom, propagirajući i produžavajući taj mit.
Mit o univerzalnosti temelji se na diskurzivnom konceptu koji podrazumijeva da ista priča ima nepromjenjivo značenje za različite kulture, sugerišući da su Šekspirove drame uvijek relevantne na isti način u estetskom, moralnom i političkom smislu-.
Govoreći o Iliriji i Balkanu, Bjelica je kazala da je Ilirija, kao stariji naziv za neke djelove Balkana, nesumnjivo bila pod direktnim uticajem mediteranske kulture, dok je ipak zadržavala svoje kulturne razlike.
-Studija Lee Puljcan Đurić o Iliriji u Šekspirovo vrijeme nudi detaljan pregled odnosa između dramatičara i balkanskog područja, uvjerljivo kritikujući dominantan pogled na Iliriju kao terra incognita u renesansnim studijama.
U uobičajenoj predstavi Ilirije u Šekspirovo vrijeme možemo pratiti istorijski kontinuitet konceptualizacije modernog Balkana kao drugog, u odnosu na mediteransku civilizaciju.
Kako Đurić pokazuje, Šekspirovi naučnici često pogrešno pretpostavljaju mediteransku Iliriju kao nejasno definisanu mitsku zemlju, misterioznu i zagonetnu oblast, u kojoj su ukorijenjene kulturne hijerarhije povezane sa neznanjem, elitizmom i kolonijalnom politikom koje su oblikovale naše analize “Bogojavljenske noći”.
Ističući da su savremeni režimi znanja o balkanskim teritorijama veoma uticajni u savremenim renesansnim studijama, ona identifikuje tri prakse u predstavljanju Ilirije: brisanje, marginalizaciju i negativnu distorziju.
I što je još važnije, dakle, povezuje Šekspirovu Englesku, Iliriju i savremeni Balkan-.
Tokom večeri prikazan je kratak film „SHAKESPEARE making of“ koji je nastao tokom trodnevnog gostovanja Međunarodnog Šekspir festivala iz Jorka i izvedenih predstava „Bogojavljenska noć“, „Kako vam drago“ i „Magbet“ na ovogodišnjem festivalu.
Nakon prikazivanja filma, Bjelica je s publikom razgovarala o njihovim utiscima nakon gledanja pomenutih predstava.
Bjelica je, nadovezujući se na igranje predstava Međunarodnog Šekspir festivala iz Jorka, kazala da joj se jedna stvar izdvojila kao jako zanimljiva, a to je činjenica da su se predstave igrale na sceni između crkava.
-Imamo i katoličku i pravoslavnu crkvu, i u tom smislu, pogotovo kada je u pitanju “Bogojavljenska noć”, ako analiziramo taj prostor koji, htjeli ne htjeli, nosi sa sobom određeno značenje, zaista dolazi do susreta globalnog i lokalnog.
Prostor između crkava postaje mjesto gdje, u pravom Andrićevskom smislu, Balkan postaje mjesto susreta i presjeka.
To nije samo most, već prostor bogat značenjima, ali ne u negativnom smislu kako se često percipira, već kao mjesto gdje suživot različitih religija i identiteta može postojati, i danas postoji.
Uz sve te mačke i zvuke koji mogu biti iritantni, ali su naši i tako ih treba prihvatiti.
Na dubljem nivou, to korespondira s načinom na koji Šekspir tretira religiju, u jednom vrlo heterodoksnom smislu.
Postoje različita tumačenja o tome da li je Šekspirovo djelo dominantno protestantski ili katolički orijentisano, ali najnovije studije zapravo govore o heterodoksnoj spiritualnosti ili duhovnosti-.
Veče je završeno tako što je Bjelica pročitala citat iz djela “San ljetnje noći” na engleskom i srpskom jeziku nakon čega je odgovarala na dodatna pitanje iz publike.
- Tagovi:
- Budva
- Grad teatar
- Festival
- Proocija
