Intervju: Azra Karastanović, izvršna direktorica Atlantskog saveza Crne Gore
Izvor, foto: Štampani časopis “Glas Mrkojevića” broj 4
Autor: Sabrija H. Vulić
Izvršna direktorica Atlantskog saveza Crne Gore Azra Karastanović rođena je u Baru, gdje je završila OŠ “Jugoslavija” i Srednju ekonomsko-ugostiteljsku školu (SEUŠ), a diplomirala je na Fakultetu političkih nauka u Podgorici.
U Atlantskom savezu je od 2014. godine kao rukovodilac brojnih programa i projekata, uključujući i 2BS Forum.
Prije Atlantskog saveza radila je u Centru za međunarodne odnose Crne Gore, CDT-u i u Skupštini Crne Gore.
Bila je članica Radne grupe za pripremu pregovora za Poglavlje 31, a učestvovala je i u brojnim studijskim programima u Evropi i SAD-u.
Atlantski savez Crne Gore osnovan je 2006. godine i od tada je istaknuta institucija koja se bavi promocijom euroatlantskih vrijednosti i međunarodne bezbjednosti.
Atlantski savez je primljen u članstvo Svjetske organizacije Atlantske povelje (ATA) na generalnoj skupštini u Atini 2006, a prepoznat je kao ključni forum za usmjeravanje efikasnih promjena na političkoj i bezbjednosnoj sceni.
Koja je misija Atlantskog saveza u Crnoj Gori?
– Misija Atlantskog saveza Crne Gore ogleda se u jačanju demokratije, bezbjednosti i stabilnosti u Crnoj Gori i regionu kroz organizovanje i koordinaciju naučno-istraživačkih djelatnosti iz oblasti odbrane, bezbjednosti i diplomatije.
Atlantski savez Crne Gore je od svog osnivanja 2006. godine bio centar okupljanja oko demokratskih i razvojnih ideja evroatlantizma, naglašavajući strateški značaj NATO Alijanse za stabilnost cijele evropske i evroatlantske zone, uključujući i region Zapadnog Balkana.
U formativnim godinama, nakon sticanja nezavisnosti Crne Gore, rad Atlantskog saveza bio je usmjeren na reformu sektora bezbjednosti, informisanje i podizanje svijesti o ulozi i značaju NATO-a, kao i jačanju podrške javnog mnjenja za NATO članstvo.
Kada je 2017. godine Crna Gora postala NATO članica, uloga i misija Atlantskog saveza su proširene i usmjerene kroz rad tri centra – Digitalnog forenzičkog centra, Centra za borbu protiv nasilnog ekstremizma i Centra za međunarodne odnose.
U čemu se ogledaju aktivnosti ovog Saveza?
– Atlantski savez Crne Gore je jedan od vodećih think-tankova u Crnoj Gori i regionu koji kroz svoje projekte i analize političkih procesa omogućava i podstiče dijalog o ključnim međunarodnim pitanjima, procesima i bezbjednosnim izazovima koji se neminovno reflektuju na Crnu Goru, odnosno prostor Zapadnog Balkana.
U tom kontekstu, u fokusu našeg rada su uloga i značaj NATO-a kao kolektivnog sistema odbrane u očuvanju mira, stabilnosti i bezbjednosti u regionu, ali i uloga Crne Gore kao NATO članice, posebno imajući u vidu bezbjednosne izazove nastale usljed ruske agresije na Ukrajinu.
Zatim, u fokusu našeg rada su i aktivnosti koje imaju za cilj borbu sa stranim malignim uticajem, dezinformacionim i propagandnim aktivnostima koje su usmjerene na podrivanje demokratskih procesa i demokratskog progresa Crne Gore, aktivnosti koje su usmjerene na borbu protiv ekstremističkog djelovanja, ali i niz aktivnosti koje imaju za cilj informisanje, edukaciju i jačanje otpornosti crnogorskog društva na ove i slične vrste izazova.
Jedan od prominentnijih projekata Atlantskog saveza je 2BS Forum – vodeća političko-bezbjednosna konferencija u regionu koju organizujemo već 12 godina uzastopno. Forum karakteriše učešće visokih zvaničnika iz Jugoistočne Evrope i šireg transatlantskog područja kao i brojnih istaknutih eksperata iz oblasti bezbjednosti.
Važan aspekt našeg djelovanja je i Organizacija mladih Atlantskog saveza (YATA) u okviru koje okupljamo, edukujemo i podstičemo učešće mladih u važnim društvenim i bezbjednosnim procesima u Crnoj Gori i šire.
Vaš specijalistički rad bio je na temu Nova spoljna politika Turske prema Balkanu. O čemu ste pisali i koliko se to eventualno promijenilo do današnjih dana s obzirom na to da je rad objavljen prije deset godina?
– I moj magistarski rad, koji je trenutno u završnoj fazi, takođe se bavi turskom spoljnom politikom.
Moja akademska istraživanja su, iako komplementarna, ipak drugačijeg usmjerenja i uže specijalizacije od mog profesionalnog rada.
Turska je geostrateški važna zemlja koja se proteže na dva kontinenta.
Geografski i istorijski ova pozicija se reflektuje u njenoj spoljnoj politici prema tri susjedna regiona: prostor Kavkaza, Bliski istok i Balkan.
U odnosu na vrijeme kada je taj specijalistički rad objavljen, mnoge međunarodne geopolitičke okolnosti su se promijenile i te promjene su svakako uslovile pozicioniranje i prilagođavanje mnogih zemalja novonastalim okolnostima, pa tako i Turske.
Odnos turske spoljne politike prema regionu Balkana najviše se ogleda kroz kulturnu diplomatiju i pristup meke moći.
U konkretnom slučaju Crne Gore, prisustvo Turske se najbolje ističe kroz ekonomske interese, ali se ipak ne reflektuje u dovoljnoj mjeri u direktnim stranim investicijama.
Specifičnost ekonomskog prisustva Turske u Crnoj Gori je da se povećava broj kompanija u vlasništvu pojedinaca i pravnih lica iz Turske.
Turska primarno koristi meku moć kako bi povratila svoju ulogu i uticaj u regionu (na primjer, kroz edukaciju, zdravstvo, kulturnu restauraciju, turske serije, turizam itd.).
S tim ciljem, 2007. godine, Turska agencija za međunarodnu saradnju i koordinaciju (TIKA) započela je poslovanje u Crnoj Gori, pokrenula kulturološke, infrastrukturne i društvene projekte koji su između ostalog uključivali restauraciju džamija i drugih sakralnih objekata, škola, vrtića, kao i davanje donacija i opreme.
Ne očekujem da će se Turska u nekoj bližoj budućnosti drugačije pozicionirati prema regionu Zapadnog Balkana, iako će intenzitet tih odnosa biti uslovljen nizom internih i eksternih faktora, kako unutar regiona, tako i u samoj Turskoj.
Koliko su građani Crne Gore svjesni da je u toku borba za očuvanje proevropskih i prozapadnih vrijednosti i u čemu se one ogledaju?
– Bilo bi pretenciozno i, bez empirijskih istraživanja, neutemeljeno s moje strane generalizovati svijest i procjene građana.
Vladavina prava i borba protiv korupcije i organizovanog kriminala, ljudska prava, sloboda, demokratski razvoj i napredak su srž proevropskih i prozapadnih vrijednosti kojima bi kao društvo trebalo da težimo i za koje smo se opredijelili kroz dva najznačajnija spoljnopolitička cilja – članstvo u EU i već ostvareno članstvo u Alijansi.
Ne smijemo prenebregnuti da je u kontinuitetu već duži niz godina u Crnoj Gori osjetan strani uticaj, u prvom redu onaj koji dolazi iz Rusije i Srbije, a reflektuje se kroz partije, crkvu i medije.
Ono o čemu možemo govoriti jesu trendovi koje na osnovu istraživanja javnog mnjenja pratimo, a koji u ovom momentu ukazuju na veoma visok procenat podrške građana za članstvo u EU (preko 70 odsto).
Nasuprot tome, imamo istraživanja kolega iz nevladinog sektora koja ukazuju na snaženje jednog drugog narativa, gdje čak 41 odsto građana vjeruje da EU iskrivljuje tradicionalne vrijednosti.
Ovakva diskrepanca ukazuje na to da govorimo o različitim kategorijama, podrška ulasku Crne Gore u EU s jedne strane i stvarno razumijevanje šta je Unija i spremnost da se usvoje proevropske i prozapadne vrijednosti s druge strane.
Takođe, posljednje istraživanje javnog mnjenja u NATO godišnjem izvještaju ukazuje i na blagi pad podrške građana za ostanak u Alijansi, ali i rast onih koji smatraju da bi Crna Gora trebalo da napusti NATO.
Podsjećam da članstvo u NATO-u, pored pripadnosti jednom sistemu kolektivne odbrane, podrazumijeva pripadnost i transatlantskom sistemu vrijednosti i, jednom kada postanete NATO članica, obaveze i odgovornosti kako prethodnih, tako i trenutne, ali i svih budućih Vlada je da upravo afirmišu članstvo u NATO-u i ovaj vrijednosni sistem.
Isto se podrazumijeva i kada je u pitanju EU integracioni proces.
Da li se u ovom trenutku, u trenutku aktuelnih dešavanja, upravo dešavaju procesi koji podrivaju stabilnost i evropsku budućnost zemalja Zapadnog Balkana?
– Balkan je oduvijek bio interesna sfera Rusije i bez sumnje efekte tog interesa i uplitanja osjećamo u Crnoj Gori.
U uslovima rata u Ukrajini, koji traje već duže od godinu dana, moguće je da su neki očekivali da će Balkan manje biti na radaru interesovanja Rusije, ali to nije slučaj, samo su metode postale sofisticiranije.
Paralelno sa ruskim napadima na teritoriju Ukrajine otvoren je još jedan front, tj. onaj u medijima i onlajn prostoru.
Taj uticaj, propraćen proruskim propagandnim djelovanjem, dezinformacijama i širenjem antizapadnog narativa kroz različite portale, ali i posredstvom nekontrolisane distribucije putem društvenih mreža, nastoji kreirati i oblikovati javno mnjenje koje ide u korist Rusije.
Ne smijemo prenebregnuti ni sve snažniji uticaj Kine koja svoj uticaj generiše na veoma drugačiji način u odnosu na Rusiju.
Nažalost, duboka društvena polarizacija i politički ambijent u Crnoj Gori predstavljaju plodno tlo za širenje retrogradnih ideja.
Kako gledate na budućnost našeg kraja, na Mrkojeviće?
– Mrkojevići imaju ogroman potencijal, ovo je blagorodan kraj. Značajnu perspektivu vidim u poljoprivrednom i etnoturističkom razvoju.
Pretpristupna pomoć kroz proces EU integracija omogućava izdašna sredstva za unapređenje i valorizaciju ovih potencijala.
Mehanizmi su tu, neophodno je osnažiti kapacitete i kroz edukaciju približiti ljudima ove mogućnosti i njihove benefite.
Primarno bih ipak rekla da je možda i ponajveći potencijal Mrkojevića u ljudima jer su oni nosioci procesa i napretka.
Taj potencijal možda do sada nije na pravi način valorizovan, ali me raduje činjenica da sve veći broj mladih u Mrkojevićima ulaže u svoje obrazovanje u različitim sferama i koristi to obrazovanje da doprinese razvoju ovog kraja.
Dugo su Mrkojevići bili odlazna destinacija sa kartom u jednom smjeru. Čini se da je taj proces zaustavljen, ali, sa druge strane, brojna dijaspora kao da ne pronalazi način da se uključi sa dugoročnijim planovima koji bi donijeli korist našem kraju…
– Odlazak ljudi i odliv mozgova je, nažalost, problem s kojim se suočavamo na nivou cijele Crne Gore, ne samo u Mrkojevićima.
Taj problem je neophodno tretirati u okviru strateških politika na državnom nivou, sa dugoročnom vizijom i uz neizostavno jačanje životnog standarda.
S druge strane, kada govorimo o dijaspori, treba imati u vidu da taj odnos mora biti dvosmjeran.
Bojim se da se često dijaspora posmatrala ad-hoc i bez adekvatne vizije, ali i konkretnih mehanizama povezivanja iseljenika i matice.
Nedovoljno napora je učinjeno na istinskom političkom, kulturnom i ekonomskom povezivanju. Ulaganje dijaspore ne treba posmatrati drugačije od bilo kog stranog investitora.
Pravni okvir, strateški planovi i prilike za investicije, kao i konkretni mehanizmi moraju postojati, sentimentalni odnos je samo dodatni podstrek.
S druge strane, individualni uspjesi naših ljudi u svijetu predstavljaju idealan nematerijalni kapital za prijeko potrebno umrežavanje, priliku za učenje i razmjenu iskustava.
Koliko je bilo teško da Vi kao Mrkovka dođete do pozicije na kojoj se nalazite?
– Ja sam neko ko iskreno vjeruje da je rad na sebi, posvećenost, konstantno i cjeloživotno učenje i usavršavanje put za napredak.
Taj put nije uvijek lak, nosimo se sa brojnim predubjeđenjima i predrasudama, počev od onih ličnih pa do onih koje dolaze od okoline.
Iako je najveća odgovornost na nama individualno, put napretka i bilo koje vrste uspjeha nije individualan.
U tom pogledu izuzetno je važno kada možete da računate na podršku i oslonac porodice, prijatelja i mentora.
Svako od njih me je svojom podrškom, riječima ohrabrenja, savjetom, ali i konstruktivnom kritikom nečemu naučio, oblikovao moj karakter i pružio novu perspektivu.
Ja sam postala dio tima Atlantskog saveza 2014. godine kao pripravnica, učeći posao od samih osnova.
Zahvaljujući povjerenju i uz primjer liderskog menadžmenta dugogodišnjeg šefa i mentora, imala sam priliku da učim kako se organizuje i upravlja procesima, ali i podstiče i usmjerava rad cijelog tima ljudi koji u konačnici zajedno treba da iznjedre rezultate.
Ta vrsta odgovornosti je sve sem laka i ne poznaje radno vrijeme.
Što biste za kraj poručili mladim Mrkojevićima?
– Vjerujte u sebe i trošite svoje vrijeme u edukaciju, usavršavanje i umrežavanje!
Jedino kao edukovani, informisani građani i pripadnici društva možemo kritički promišljati i odlučivati o procesima i pitanjima koja nas se tiču.
Koliko vam prilike i uslovi dozvoljavaju – putujte. Putovanja i susreti sa drugim i drugačijim kulturama otvaraju vidike i pružaju nove perspektive-,
