Otpadne gume: Problem koji je ekološka država riješila, ali, samo na papiru
Izvor: mrezamedija.me
Autor: Radomir Petrić/Feral.bar
Foto: naslovna Radomir Petrić/Feral.bar
Danas sveprisutni problem odlaganja otpadnih guma u Baru je početkom ovog vijeka doslovce izronio iz mora.
U ovom gradu prvi su javno digli glas protiv nepropisnog odlaganja guma ronioci i ribolovci koji su u novembru 2001. dali konkretan doprinos ekološkoj kampanji “Dajmo šansu moru” iza koje su stali barska NVO “Klub Otvoreno društvo”, tadašnje Barske novine i JP Morsko dobro.
Barske novine, tekst o zagađenju mora ispod Ćafe , 2001.
Ronioci su skrenuli pažnju na podmorje ispod tadašnjeg gradskog smetlišta Ćafe, koje je u međuvremenu konzervirano, a gdje je tada otpad nesmetano upadao u more.
Rezultat toga bila je potpuna devastacija podvodne flore i faune na tom potezu.
-U moru na tom dijelu nema nijedne jedine travke, a prije sedam-osam godina, bila je bujna vegetacija. Riblji fond je degradiran, pa osim bijele ribe, nema ni morske divljači – gruja i murine.
Zato što nema odgovarajuće ograde, sa smetlišta u more su skliznule na stotine automobilskih i kamionskih guma.
Gume u moru ispod deponije Ćafe, 2001. godina, foto: Barske novine
Ugroženi potez se prostire oko 700 metara uz obalu, ka otvorenom moru ide do 50 metara, a dubok je i do 30 metara-naveli su tada ronioci.
Slike sa kopna, danas:
Ima ih svugdje.
Pored kolovoza, pored parkinga, pored trotorara, pored mora, ispod morske površine, pored kontejnera za komunalni otpad-i u samim kontejnerima!
Gume pored kontejnera u Ulcinju, foto: Mišael Bader
Ima ih najviše oko vulkanizerskih raionica i auto-sevisa, nažalost, odnedavno i u kanjonima do juče netaknutih rijeka.
Stigle su čak i na vrh planine, da služe kao zaštitni zidovi na poligonu za streljaštvo na Sutormanu.
Ima ih i na morskom dnu unutar naših marina, kao što je zabilježeno u Budvi , a te podvodne snimke možete vidjeti u ovom videu.
Ima ih svuda, zato što u Crnoj Gori i dalje nema mjesta na kojem zvanično trebaju da budu.
Otpadne-polovne automobilske gume godinama su ozbiljan ekološki problem u apsolutno svakoj zajednici u Crnoj Gori, pa tako i u opštini Bar.
Šta kaže Zakon?
Slovom Zakon ao upravljanju otpadom, otpadne gume su “pneumatici -gume čiji je rok upotrebe istekao ili su istrošene ili odbačene zbog oštećenja ili drugih razloga” i spadaju u posebne vrste otpada.
Zakonom je pored ostalog zabranjen uvoz otpadnih guma, “izuzetno radi prerade na osnovu odobrenja Agencije i pod uslovom da se time ne ugrožavaju životna sredina i zdravlje ljudi”, a takođe je zabranjeno i miješanje otpadnih guma sa drugim otpadom, što je nažalost svakodnevna praksa širom cijele države.
Gume u akvatorijumu Sutomora, foto: Dušan Varda/MedCEM
Zakonom se traži i da se otpadne gume predaju preduzeću ili preduzetniku koji ima dozvolu za njihovu preradu i zbrinjavanje, kao i da proizvođači i uvoznici guma snose troškove njihovog organizovanog preuzimanja, sakupljanja i obrade, a sve to bi trebalo da bude pod nadzorom reosrne ekološke inspekcije.
Godišnje u Crnu Goru uđe preko 150.000 guma?!
Tako kaže zakon. A šta kaže praksa?
-Ja ne znam šta da radm sa ovim gumama. Evo, pogledajte, brdo guma imam pored radionice, nemam gdje više da ih odložim.
Ne daj Bože da sad po ovim vrućinama tu u blizini izbije požar….
Obraćao sam se nadležnom komunalnom preduzeću, i –ništa. Rakli su mi da su oni zaduženi samo za komunalni otpad, ali, ne i za gume – priča za Feral.bar poznati barski vulkanizer Nikola Asanović.
Gume, auto-servis u Baru, foto: Radomir Petrić/Feral.bar
Njegove riječi kao da su ispisane preko indigo-papira i u drugim barskim auto-servisima i vulkanizerskim radnjama: nema se gdje sa gumama.
Situacija ista i u ostalim gradovima države, a koliki su gabariti ovog problema, najbolje govore navodi bivšeg Ministarstva održivog razvoja i turizma (MORT) koje je, pozivajući se na nezvanične podatke iz auto-servsa, baratalo podacima da godišnji uvoz u Crnu Goru doseže između 150 i 200.000 automobilskih guma, od čega je oko 13.000 kamionskih guma.
Problem koji “miriše” uoči svakog Prvog maja
Ovog problema građani se “sjete i osjete” uglavnom u noći uoči prvog maja svake godine, kada po periferijama i Bara i drugih gradova buknu otpadne gume “u slavu” Praznika rada, nemilice zagađujući vazduh i tjerajući stanovnike da masovno zatvaraju svoje prozore i tako se zaštite od dima i nesnosnog “mirisa”.
Prvomajske “vatre” u Baru, arhivski snimak
Nažalost, slične “lomače” nisu rijetkost i mimo ovog termina, kada služe za izvlačenje bakarnih žica iz guma na najprimitivniji mogući način.
Nit’ mogu u bubnjare komunalaca, nit’ mogu na deponiju
Sudeći prema izjavama čelnih ljudi dva ključna komunalna preduzeća, na području Bara, i pored jasne legislative, problem otpadnih guma je trenutno nerješiv.
Senad Arabelović, direktor DOO Možura, odnosno međuopštinske sanitarne deponije za Bar i Ulcinj u koju se doprema otpad sa cijelog primorja, naglašava da “po dozvoli koju sada imamo”, deponija Možura nije u mogućnosti da prima otpadne gume pošto su one prema Zakonu posebna vrsta otpada.
Senad Arabelović, direktor DOO “Možura”, foto: Privatna arhiva
-Na ovom polju država zasad nema odgovor. U Crnoj Gori nema firme koja bi ih peuzela i tretirala.
Kontaktirali smo jednu firmu u Novom Sadu koja dobija subvencije od države za to što radi od guma.
Postoje određene stvari za koje one mogu poslužiti- podloge za sportska ighrališta, za patosnice, iz njih se takođe izdvajaju i željezo i tekstil koji se potom mogu reciklirati-napominje Arabelović.
On dodaje da komunalno preduzeće Budva ima svoje transfer stanice na kojima odvajau gume, a da u Kotoru na staroj deponiji Lovanja rade predtretman i predselekciju “i u njihovim kamionima na Možuru ne stižu gume”.
-Kad se kamioni iskipuju na deponiji, naši radnici kad uoče gume, odmah ih vade iz komunalnog otpada i odlažu sa strane, pa ih sada n alageru već imamo dosta.
Deponija Možura
Gume nam prave veliki problem u sanitarnim kadama za stabilnost deponije, jer ih kompaktor , iako je težak 30 tona, ne može sabiti kada pređe preko njih, odmah se vraćaju u prvobitni oblik- kaže Arabelović.
Njegov kolega Stevo Pejović odavno muku muči sa otpadnim gumama, ranije kao načelnik barske Službe komunalne policije, a sada kao direktor DOO Komunalne djelatnosti Bar
Za Feral.bar Pejović akcentuje da prema Zakonu o upravljanju otpadom uvoznik guma prilikom uvoza i prodaje vulkanizerima i auto-servisima popisuje serijske brojeve, a onaj koji gume ugrađuje, mora shodno zakonskim odredbama da vodi računa o svim gumama koje skine.
-Vidimo i znamo šta se umjesto toga dešava, i kako gume završavaju tamo gdje završavaju.
U Baru u zadnjih godinu dana vulkanizeri ih lageruju u okviru svojh objekata, mi ih ne možemo zakonski preuzimati, a vidimo da se pojavljuju svkodnevno na najrazličitijim mjestima.
Stevo Pejović, direktor DOO Komunalne djelatnosti Bar, foto: Radomir Petrić/Feral.bar
Dakle, na današnji dan u Baru se ne rješava nijedna otpadna guma, njen status u skladu sa zakonom, potpuno je neregulisana materija.
Mislim da se ništa neće ni uraditi dok se ne stvarno ne uključe inspekcije-kategoričan je Pejović.
Problem se bukvalno svakodnevno gomila
Ondašnje Ministarstvo održivog razvoja i turizma je 2019. objavilo da je država “konačno odlučila da se obračuna sa zagađenjem vazduha od isparenja zapaljenih auto-guma i da će uskoro biti izabrana lokacija na kojoj će se privremeno odlagati i čuvati ta vrsta otpada”.
Na toj lokaciji, prema istim navodima, preduzeća koja u opisu poslovanja imaju i automobilske gume, mogle bi konačno da oslobode svoje dupke pune lagere, a umjesto da plutaju po rijekama i jezerima, ili da zauzimaju livade i šume, gume bi konačno bile situirane na jednom mjestu.
No, kako tad- tako i sad, te lokacije i dalje nema, a problem se bukvalno gomila iz dana u dan.
Gume u Starom Baru, foto: Enes Metović
Ovim povodom, portal Feral.bar se početkom jula obratio Ministarstvu ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, međutim, iz PR službe ovog ministarstva još nije bilo odgovora na pitanja o broju automobilskih guma koje se na godišnjem nivou uvezu u Crnu Goru.
Mrčene gume
Ovoj temi se posvetila i maturantkinja Iman Zejnilović iz barske Gimnazije ,,Niko Rolović“ pod i mentorstvom prof. mr Jadranka Tršić, priredila članak “Gume mrčene” sa kojim je nedavno nastupila na međunarodnom takmičenju mladih eko-reportera u Kopenhagenu.
Zejnilović skreće pažnju da se metode recikliranja otpadnih guma primenjuju u velikom broju zemalja, a da se samo u okviru EU godišnje “stvori” oko 250 miliona otpadnih pneumatika.
-Istrošeni pneumatici se često odlažu na velikim gomilama u životnoj sredini, te je zbog toga životna sredina izložena dugoročnom uticaju na njen izgled i potencijalnom riziku od nekontrolisanih požara.
Gume u moru ispred “Zlatne obale”, foto: Dušan varda/MedCEM
Reciklažom guma dobija se gumeni granulat ili aktivni prah (ActiMeWa) sa specifičnom veličinom zrna i čistoćom materijala.
Materijal dobijen reciklažom guma se sve češče upotrebljava kao vrijedna sirovina i njegovom upotrebom doprinosi se postizanju održivog razvoja-navela je Zejnilović.
Ona napominje da se paljenjem guma oslobađaju izuzetno toksični gasovi štteni po zdravlje i
ekosistem “i tako vrlo lako i jednostavno dobijemo naše mrčene gume”.
Gume kod vulkanizerske radionice u Baru, foto: Radomir Petrić/Feral.bar
Kad se na sve ovo dodaju sumorni stavovi predstavnika poznatih crnogorskih ekoloških NVO na brojnim okruglim stolovima da se na ovom polju nedopustivo kasni, prije svega s akonačnim određivanjem lokacije za odlaganje otpadnih guma, čini se da ovaj problem u proklamovanoj ekološkoj državi zaista nema rješenje.
Ipak…
…Rješenja otpadnih guma u Baru izgleda ima!
Arabelović:napominje da je DOO Možura , inače preduzeće u vlasništvu opština Bar i Ulcinj, kupila višenamjensku drobilicu kojom obrađuje kabasti i zeleni otpad, “ a ujedno može da posluži i za obrdu otpadnih guma”.
-Za taj posao su nam neophodne određene dozvole. Već smo napravili prvi korak-predali zahtjev Agenciji za zaštitu životne sredine da nam se omoguće naredni koraci, da prvo uradimo baznu studiju o prijemu i obradi otpadnih guma, a nakon nje studiju izvodljivosti za to postrojenje koje bi moglo da radi na deponiji-.
Deponija Možura
Arabelović dodaje da će bazna studija pokazati koliko je zapravo otpadnih guma na terenu “i dati smjernice na koji način i na kojoj lokaciji prihvatati i obrađivati gume”.
-Ako ove studije pokažu da možemo to da radimo, ušli bismo u tu priču. Naša želja je da budemo centar za primorje, što se tiče prijema i prerade otpadnih guma-zaključio je Arabelović.
Postrojenje i na lokaciji “Livade” u Podgorici
I država se izgleda konačno pokrenula: šestog juna u prostorijama Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma održan je sastanak povodom rješavanja velikog problema otpadnih guma na teritoriji Glavnog grada Podgorice, Opštine Tuzi i Opštine Golubovci.
Kanjon Cijevne, foto: Lazar Ružić/Dan
-Na sastanku su definisani koraci u cilju realizacije već započetog projekta izgradnje postrojenja za obradu otpadnih guma na lokaciji „Livade“ u Podgorici.
U tom smislu, zaključeno je da je neophodno, u što kraćem roku, izdati UTU uslove, kako bi se na osnovu toga izradio Glavni projekat-saopštili su ovim povodom iz ministarstva.
AUTOR: Redakcija portala Feral.bar
Ovaj tekst nastao je u okviru projekta “Transparentnost lokalnih online medija za jačanje demokratskih kapaciteta”, a koji finansira Ambasada SAD u Podgorici. Mišljenja, nalazi, zaključci ili preporuke koji su ovdje izneseni su stav autora i ne odražavaju nužno stav Stejt dipartmenta/Vlade SAD.
