.jpg)
U Baru svečano otvoren Spomen-park na mjestu nekadašnjeg fašističkog logora
Foto: Mediabiro, Feral.bar
Poslije skoro 50 godina najavljivanja i odlaganja, sjenima stradalih logoraša u bivšem zloglasnom Barskom logoru, večeras je na Topolici konačno odata dostojna pošta.
Uz vojne počasti-počasni stroj Gardijske čete i Orkestar Počasne garde VCG, pred visokim zvanicama i brojnim građanima, među kojima je bilo mnogo potomaka stradalnika iz Barskog logora, na mjestu najvećeg fašističkog koncentracionog logora u Crnoj Gori u II Svjetskom ratu večeras je otvoren Spomen park.
Osim originalnog spomenika na platou, Spomen park obuhvata i Spomen obilježje strijeljanim logorašima na Reni koje je prenijeto iz Popovića na Topolicu, kao i jedini preostali artefakt iz dana logoraške patnje-betonsko korito koje su logoraši koristili za umivanje i pranje rublja.
Spomen park simbolično je otvoren 25. juna, na dan kada su 1943. fašisti iz Barskog logora izveli, a potom širom Crne Gore strijeljali 180 rodoljuba- Andrijevici 20, Beranama 20, Danilovgradu 25, Nikšiću 25, Cetinju 30, Podgoricii 30 i Baru 30.
Pozdravljajući predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića, predsjednika SUBNOR-a Crne Gore Zuvdiju Hodžića, komandanta Mornarice VCG kapetana fregate Gorana Đurkovića, predsjednike nekoliko crnogorskih opština i opštinskih udruženja NOR-a i antifašista Crne Gore, predsjednik UBNOR-a i antifašista Bara Đuro Marković naveo je da je ovaj logor bio ”nesumnjivo najveće mučilište u Crnoj Gori u toku Drugog svjetskog rata”
-Svi oni koji su u njemu, bili zatočeni i iz njega izvedeni na strijeljanje primjer su ljudskog postojanja i življenja i veličanstveni simbol antifašizma, prkosa i otpora četničkoj i fašističkoj ideologiji.
Od početka septembra 1942. do kraja oktobra 1943. na ovom mjestu je postojao koncentracioni logor kroz koji je prošlo više od 10.000 ljudi svih vjera i nacionalnosti iz svih krajeva Crne Gore koji su pripadali italijanskoj okupacionoj zoni.
Njihova imena ne smijemo zaboraviti. Ne postoji ništa uzvišenije nego umrijeti za drugoga i za svoje ideale, a ništa tužnije nego kada drugi zaborave na one koji su umrli za njih. Ta nas mudrost opominje i obavezuje da poštujemo i cijenimo njihove žrtve i njegujemo svoju prošlost-rekao je Marković.
U osvrtu na izuzetno teške uslove života logoraša, Marković je naveo da su bili smješteni u ukupno 28 baraka, odvojeno muškarci od žena i djece, “ i po 150 u jednoj baraci”, s tim da je dnevno u logoru bilo i po 3.500 zatočenika.
- Voda je u logor dovožena cistijernama, a stanovnici Bara često su pomagali logoraše hranom i tako im olakšavali teške i mučne dane. Iz ovog logora odvođeni su internirci i logoraši u druge koncentracione logore u Albaniju, Italiju i Njemačku.
Logoraši su obolijevali od tifusa, u logoru je umrlo njih 32, dvoje su se utopili u Skadarskom jezeru prilikom bjekstva. Maja 1943 stotinu zarobljenih italijanskih vojnika je zamijenjeno za zatočene partizane.
Više puta su sprovođene grupe od po 300 interniraca za Italiju. Njemci preuzimaju logor od Italijana 17. septembra 1943, u oktobru su na zahtjev četnika pustili 400 logoraša, a ostali su odvedeni u Beč da rade u fabrici oružja.
Do potpunih spiskova logoraša istraživači do sada nijesu došli, ali je prema sjećanjima preživjelih i iz raznih publikacija, pokojni Nikola Mićo Masoničić sakupio 4.500 imena.
Opština Bar je dugi niz godina pomagala ovu ideju, a spomenik je dovršio sadašnji predsjednik Opštine na čemu mu.odajemo zahvalnost i priznanje-kazao je Marković.
Predsjednik Opštine Bar Dušan Raičević naglasioo je da ovaj Spomen park “memoriše teške sudbine gotovo 10.000 muškaraca, žena i djece”. On je dodao da “večeras stojimo među sjenima porodično bliskih ljudi – pogođenih ličnim uspomenama i sjećanjima”.
-Ne mogu i neću prećutati: i sudbina moga đeda po majci logoraša Mila Tomovića i mene lično vezuje i obavezuje.
Ovoj svečanosti prisustvuje i naš sugrađanin Sveto Đurović kojeg je kao dijete zapalo surovo zatočeništvo u logoru. Njegovo prisustvo čini te uspomene još svježijima i bolnijima.
Predajući ovaj park građanima, mi odajemo počast stradalnicima logora na Reni ali, ujedno, simbolički ukazujemo na važnost sveprisutnosti antifašističke svijesti i danas i sjutra.
I više od toga: da ideju antifašizma baštinimo kao autentični duh naše Crne Gore i našeg Bara.
Danas, kada smo, nažalost, svjedoci primitivnih ataka na antifašističke vrijednosti i tradiciju, brutalnih pokušaja revizije istorije i primitivnih skrnavljenja spomeničkog blaga antifašizma u Crnoj Gori, mi odavde opominjemo na pogubne militantne i fašizoidne politike i zlo koje se ne smije ponoviti ni u kojem vidu.
Mi miroljubivo kažemo: naša memorija je živa i uznemirujuća. Mi u Baru, upravo na ovom mjestu, ostavljamo trajni biljeg promovišući etički stav i vrijednosni sistem na kojima počiva neustrašiva i slobodarska Crna Gora 13. jula, ujedno i vrijednosti na kojima je nastala i počiva moderna Evropa-rekao je pored ostalog Raičević.
On je podsjetio da inicijativa za izgradnju Spomen-parka potiče još iz 1972. “i od tada je više puta obnavljana i iz različitih, manje ili više opravdanih razloga, zaustavljana”.
-Da spomenički karakter parka bude oplemenjen na način dostojan podnijetih žrtava, a da, jednako, zaživi kao okupljajući urbani sadržaj u našem Baru, idejnim konceptom kreativno je presudio autor, uvaženi arhitekta Igor Milošević.
U njegovom obrazloženju ideje fontane, koja je pred nama, zabilježeno je “Poslije svih životnih patnji, život se nastavlja, a sama voda koja teče i kruži, asocijacija je upravo na – život!
Kamena kugla i platno koje nosi, simbolizuju čovjeka, jedinog svjedoka vremena patnje, kao centralnu figuru zarobljenu u kružnom obruču. Materijali su prirodni – kamen i u manjem dijelu granit.
Izraditi kuglu od jednog komada kamena, i to specifično obrađivanog, bilo je poseban izazov za izvođača – kanelure su urađene u složenom i mukotrpnom ručnom procesu-rekao je Raičević.
Na svečanosti samo opozicioni zvaničnici
Pored Đukanovića i Raičevića, na večerašnjoj svečanosti bili su samo opozicioni zvaničnici-gradonačelnici Ivan Vuković iz Podgorice, Aleksandar Dabović iz Ulcinja, Aleksandar Kašćelan sa Cetinja i Zorica Kovačević iz Danilovgrada.
- Tagovi:
- Dušan Raičević
- Bar
- UBNOR
- Milo Đukanović
- VCG
