Kako se orezuju-kraste masline
Društvo maslinara Bar nastavlja elektronsku Školu maslinarstva, započetu prvog novembra. U novom prilogu predstavljamo temu “Rezidba-krašćenje masline” iz pera Fahrudina Mujića, sekretara Društva.
Krašćenje iliti rezidba masline je dosta kompleksna tema i postoji veliki broj brošura i knjiga koje su napisane na osnovu prakse i istraživanja u maslinarstvu. Mi se u ovim našim malim savjetima nećemo osvrtati na biološke i fiziološke osnove kod rezidbe masline, ali ćemo pokušati da damo inpute kada bi trebalo početi rezidbu, (termin) intenzitet rezidbe i način kako je izvesti.
Obratićemo pažnju na uzgojni oblik masline, pogotovo na uzgojni oblik kotlaste ili kuglaste krošnje koji se tradicionalno održava kod nas u Crnoj Gori, i ukratko uporediti sa nekim od načina rezidbe koji se još primjenjuju kod nas.
Termin rezidbe
Termin rezidbe kod masline zavisi od dosta činioca, kao što su, položaj maslinjaka, nadmorska visina, stanje u maslinjaku, da li je maslina održavana ili je zapuštena i prosušena, koliki intenzitet rezidbe treba uraditi, da li treba skidati deblje grane, sorta masline.
Zimsku rezidbu je najbolje raditi sredinom februara mjeseca i cijeli mart na primorskim terenima, dok se u unutrašnjosti preporučuje još kasniji termin za rezidbu.
Ovaj termin predlažemo jer smo imali primjere da se skoro čitav maslinjak uništi ranom rezidbom, pa čak i u primorskim mjestima. Ukoliko nismo uradili lejtnju rezidbu, skidanje mladih izdanaka filiza, onda možemo početi i ranije odmah poslije berbe.
Naravno, kada se govori o terminu rezidbe, moramo uzeti u obzir veličinu i stanje maslinjaka i koliko je vremena potrebno da bi se izvršila rezidba. Dakle, nije isto onom maslinaru koji ima 30 stabala i onom koji ima 300 stabala.
Maslinar koji ima veći broj stabala treba da razmišlja o pojačanju radne snage kako bi posao odradio u najboljem terminu kada to odgovara maslini, i samim tim dobio na vremenu da na vrijeme obavi ostale agrotehničke mjere.
Položaj maslinjaka i nadmorska visina su takođe bitni za optimalan početak rezidbe. Maslinjaci na nižim nadmorskim visinama mogu početi da se kraste ranije nego maslinjaci na višim pozicijama.
Još jedan bitan parametar za pravovremeno kretanje u rezidbu je i stanje maslinjaka. Ako kod starih stabala nema šeganja velikih i debelih grana-ako se ne revitalizuju stabla masline-i pritom imamo pogodan položaj koji ne prelazi više od 150-200 metara nadmorske visine, možemo i ranije početi rezidbu masline.
Maslina je zimzelena biljka i ona nema klasičan zimski san kao kod listopadnog drveća. Zato svaki maslinar treba da ponaosob razmatra termine rezidbe i da se ne povodi ako je neko već obavio rezidbu, da i on krene u isti posao, jer, kao što rekosmo, nemamo svi iste položaje maslinjaka, niti isto održavana stabla.
Takođe treba obratiti pažnju na različitost sorte masline prilikom rezidbe. Osim naše žutice i crnice koje su pored još desetak sorti prisutne u crnogorskim maslinjacima kako navodi pokojna Ksenija Miranović u svojoj knjizi “Maslina”, imamo (doduše manji broj) lubardine ili lumbardeske koja ima intenzivan rast u visinu i služi za oprašivanje, i takva stabla zahtijevaju drugačiju rezidbu.
U zadnjih desetak godina je posađeno dosta drugih sorti porijeklom iz Italije, Hrvatske, Španije i Grčke. Na tim stablima treba maslinar da se odredi koji uzgojni oblik krošnje želi da formira i da obrati pažnju jer pojedine sorte se teško ili teže formiraju u određeni uzgojni oblik krošnje.
Trebalo bi da jaka i bujna stabla krastimo što manje i što kasnije, dok slabo održavana i zapuštena stabla treba rezati jače i ranije. Ovakvim načinom i terminom kraštenja dobijamo manji broj vodopija na stablu masline, i samim tim brži rast krošnje.
Kotlasta krošnja
Iako je nauka napredovala, iako se došlo do novih izuma i alata, ipak, što se rezidbe tiče, ljudska ruka je ostala i dalje nezamjenljiva. Ovdje ne govorimo o mehaničkoj rezidbi, jer je to rezidba bez duše.
U ovom tekstu govorimo o stablima koja su stara 500, 1.000 i više godina i koja kod naših starih maslinara i krastača zaslužuju respekt i divljenje. Zašto su naši stari najviše preferirali kotlastu krošnju?
Jedan od razloga je bio i taj što se prije maslinjak koristio i kao pašnjak i zato se kod naših starih stabala rijetko može vidijeti da se krošnja formirala ispod 2- 2,5 metra .visine. Tip „Kotlaste krošnje“ je prikazan na slici broj 1.
Kada bi se pokušalo sa nekim drugim uzgojnim oblikom krošnje, npr. grmolike vaze, onda se maslinjak ne bi mogao koristiti kao pašnjak. Skoro svi naši maslinjaci su izloženi jakim vjetrovima i onda se pribjegavalo uzgojnom obliku koji se najviše uklapa u te uslove.
Kotlasta ili okrugle krošnja je najprirodniji oblik krošnje. Kada se ovaj uzgojni oblik redovno održava, onda je krastaču-ako izuzmemo rad na visini-dosta lagan posao. Nažalost kod nas nema redovne rezidbe i onda dolazi svakih četiri pet godina do jače rezidbe, potom do disbalansa između korijena i krošnje, i normalno, krošnja se bori novim mladim izdancima, tzv. filizima koji, ako se ne razrijede pravovremeno, oduzimaju veliku količinu hrane maslini.
Kotlasta ili okrugla krošnja izgleda kao što je i ime kaže. Formiranje kotlaste krošnje na našim starim stablima išlo je tako što se iz debla ostavljalo da idu po dvije ili tri takozvane primarne grane, koje bi trebalo da su pod što većim uglom račvanja.
Sa tim većim uglom račvanja primarnih grana dobija se mogućnost da se sekundarne grane ostave ili formiraju na većoj udaljenosti jedna od druge. Sa ovako formiranim položajima primarnih i sekundarnih grana dobija se mogućnost širenja krošnje i veća širina unutar nje, kao i bolja mogućnost za osunčavanje unutrašnjosti krošnje.
Na sekundarnim granama su se razvijale tercijarne grane, i time se dosta često, mada ne i uvijek, dolazilo do završetka formiranja kotlaste krošnje.
Na slici broj 2 je prikazan raspored grana kod kotlaste krošnje – primarne, sekundarne i tercijalne grane (primjer sa područja Crne Gore). Bilo je, i danas ima stabala koja prelaze ove takozvane spratove, pa se od tercijalnih grana išlo i na kvartarne pa i više.
Mi ćemo pokušati da objasnimo kako završiti formiranje krošnje sa tercijarnim granama, odnosno izolacijom vrha.
Na slici broj 3 je prikazana „Izolacija vrha“ koja se obavlja tako što se izabere grana ili grane koje imaju odgovarajuću poziciju u odnosu na ostali dio krošnje.
Zatim se pristupa skraćivanju tih grana, tako što se dobro pogleda visina mladih izboja, i ustanovi može li se ići sa skraćivanjem a da krošnja ne izgubi formu.
Grančicu ne valja presjeći na mjestu đe nema drugi izboj sa strane, ako tako napravimo, onda na mjestu reza dogodine dobijamo, zavisno od sorte, ili dugu golu granu sa ,,metlicom" ili nekoliko izbojaka sa istog mjesta.
Dakle, uvijek ostaviti jedan vrh da dominira kako bi se postiglo stvaranje lisne mase tamo đe je potrebno. Na ovaj način, koji bi, kao što rekosmo, trebao da se obavi svake godine, kontrolišemo visinu krošnje i ujedno ne damo da se unutrašnjost krošnje zatvori .
Kod sorte Levantinke prilikom formiranja krošnje takođe preovladava mišljenje da joj u vremenu formiranja krošnje ne treba skraćivati vrh, odnosno primarnu granu. Carolea nije previše intenzivna sorta, pa je tako i rezidba za nju olakšana, preporučuje se da bi mogla da svake druge godine, uz malo plijevljenja ljeti.
Ovo je mala napomena za maslinare koji su posadili ili planiraju da posade ove sorte.
Nije preporučljivo kotlastu krošnju mnogo rezati i na sekundarnim granama praviti tzv. metle, koje treba da postanu navodni nosioci budućeg uroda masline.
Na slici broj 4 je prikazan različiti intezitet rezidbe.Dešava se da se na grani u prečniku od 30 i više cm, koja je dugačka od tri do pet metara, na njenom vrhu nađe metla od jednog kvadratnog metra, a da pri tom ostale grane na dužini od tri do pet metara budu porezane.
Na ovaj način gubimo dio ploda masline, i tjeramo ponovo maslinu da stvara lisnu masu i tako pravimo uzaludan posao.
Dobri poznavaoci rezidbe preporučuju da se kotlasta krošnja „pipne" svake godine po mogućnosti, da se ne dozvoli poslije jače rezidbe da dođe do velike gustine u sredinu krošnje i time dođe do raznih napada štetnika i bolesti.
Poslije jačeg roda masline jače i krastiti.
U ovom kratkom tekstu o rezidbi/krašćenju nismo pomenuli još mnogo načina rezidbe po namjeni, kao što su rezidba na rod, rezidba podmlađivanje krošnje i podmlađivanje cjelokupnog stabla.
Postoji rezidba na osnovu stadijuma razvoja masline, tako da maslinu treba na jedan način rezati u njenom periodu rasta, na drugi u godinama njene rodnosti, i na treći način kada je stablo staro.
Važna napomena! Dezinfekcija alata je važna ukoliko je stablo bolesno-npr. rak masline. Ako se poslije rezidbe takvog stabla ne dezinfikuje alat, velika je vjerovatnoća da će ta bolest alatom biti prenijeta drugim stablima.
Fahrudin Mujić
- Tagovi:
- Društvo maslinara Bar
- Maslina
