Barski trikonhos oštećen i zanemaren
Izvor: Vijesti
Autorka, foto: Marija Pešić
Barski trikonhos, ostaci ranohrišćanske crkve prve naseobine drevnih Barana, najstariji vjerski objekat na ovim prostorima, pretprio je više oštećenja kamena i vezivnog materijala.
Dio kamena je “izvađen” pa se nalazi izvan ostataka zidina.
Ovo kulturno dobro, koje Barani nazivaju i “Crkvice”, nalazi se na početku današnje Ulice maršala Tita u centru grada.
U obilasku terena proteklih mjeseci, građani su novinarki kazali da ovaj objekat ne smatraju, primarno, spomenikom kulture već jednom od omiljenih mjesta za dnevni odmor ili okupljanje s prijateljima i komšijama.
Na “Crkvicama”, ostacima iz šestog vijeka, se druže, okupljaju, igraju se djeca iz obližnjih zgrada… Po njihovim riječima, na tom mjestu su se “podigle” brojne generacije na Topolici.
Ima i onih koji to smatraju neprihvatljivim, pa su se “Vijestima” u više navrata obraćali zbog nesavjesnog ponašanja sugrađanja, zabrinuti za stanje u kojem se ostaci crkve nalaze.
Upozoravaju i da je tabla s legendom spomenika bila na meti vandala te da je ošćena zbog vremenskih neprilika.
Neki od građana koji žive u Ulici maršala Tita, ili u blizini, tvrde da to mjesto godinama služi kao lokacija za društvena okupljanja, nakon kojih ostaje otpad ili su uočljive promjene na samom spomeniku.
-Ostaci trikonhalne crkve, Topolica”, imaju status kulturnog dobra, shodno rješenju o uvođenju u registar od četvrtog maja 1967. godine, te stoga sve intervencije na njemu podliježu odredbama Zakona o zaštiti kulturnih dobara-kazali su “Vijestima” iz Ministarstva kulture i medija (MKM).
Uprava za zaštitu kulturnih dobara je na zahtjev JU Kulturni centar Bar izdala rješenje o konzervatorskim uslovima za izradu konzervatorskog projekta sanacije kulturnog dobra “Ostaci trikonhalne crkve, Topolica” krajem marta prošle godine.
Opština hoće da sanira
U junu mjesecu ove godine, Opština Bar obratila se Upravi za zaštitu kulturnih dobara, u vezi sa sprovođenjem hitnih mjera sanacije na ovom kulturnom dobru, do izrade projektne dokumentacije, ukazujući na oštećenja ostataka ovog sakralnog objekta.
-Na osnovu uvida u stanje ostataka trikonhalne crkve, od strane stručnih lica Uprave uočene su promjene koje je potrebno hitno sanirati.
Dejstvo padavina, vlage i oscilacije u temperaturi kroz duži vremenski period, dovelo je mjestimično do oštećenja strukture kamena kao i vezivnog materijala ostataka crkve- poručili su iz MKM kojim rukovodi Tamara Vujović.
Takođe, navode oni, vide se odvojeni dijelovi kamena, što ukazuje na oslabljenu strukturu vezivnog materijala. Kamen je mjestimično ispucao i odvojen od strukture zida kojoj pripada.
Na zidovima je vidno prisustvo niskog rastinja što dovodi do deformacije i stabilnosti arhitektonskih ostataka.
Uprava je razmotrila dostavljeni zahtjev Opštine Bar za sprovođenje hitnih mjera sanacije na kulturnom dobru “Ostaci trikonhalne crkve, Topolica”, kazali su, kao i vrstu i obim planiranih radova, te je izdala smjernice po osnovu kojih se radovi mogu realizovati kao hitne sanacione mjere u cilju zaštite kulturnog dobra do momenta realizacije planiranog konzervatorskog projekta.
Nadležna lokalna uprava
Iz MKM su podsjetili na zakonom propisane obaveze vlasnika/držaoca kulturnog dobra - vlasnik kulturnog dobra dužan je da kulturno dobro čuva, pravilno koristi, redovno održava i da blagovremeno sprovodi druge propisane ili utvrđene mjere zaštite, svake godine kroz program zaštitite sufinansira projekte, a posebno za ona kulturna dobra koja zahtijevaju hitan konzervatorski tretman.
Uprkos tome, kako ističu, prema ovom ministarstvu od strane Opštine Bar, Kulturnog centra Bar nije bilo zahtjeva za sufinansiranje ovog kulturnog dobra kroz program zaštite i očuvanja kulturnih dobara za 2025. godinu.
-Takođe, ovo Ministarstvo daje puni doprinos kroz nacionalne ustanove iz oblasti kulturne baštine u ovom slučaju Upravu za zaštitu kulturnih dobara koja je odmah nakon dobijanja zahtjeva izašla na teren i postupila u skladu sa svojim nadležnostima te dala puni doprinos kako bi se stvorili uslovi za hitne sanacione mjere-kazali su “Vijestima” iz kabineta ministarke Vujović.
U konačnom, od strane nadležne Uprave informisani su da u okviru postupanja, Opština Bar kao vlasnik kulturnog dobra proaktivno postupa, a o dinamici sprovođenja daljih mjera na ovom kulturnom dobru, nadležna je ta lokalna uprava.
Crkva iz Justinijanovog doba
Barski trihokonos otkriven je u arheološkim istraživanjima 1965. godine, na mjestu na kojem je, po narodnom predanju, postojala crkva “svetog kralja Vladimira”.
Trikonhos je grčka riječ koja označava crkvenu građevinu s osnovom u obliku trolista, koju čine tri polukružne apside s polukalotama.
Očuvani zidovi ove vjerske građevine, mjestimično visoki i po jedan metar, omogućavaju da se sagleda kompletna osnova, zidana od tanjeg lomljenog i pritesanog kamena, utopljenog u klački malter.
Po svojim arhitektonskim osobinama i stilskim koncepcijama, crkva je građena u vrijeme vizantijskog cara Justinijana (525-565 godine), u doba njegove velike obnove carstva.
Crkva je prvo bila u funkciji memorijalne kapele neke veoma značajne ličnosti, još nepoznate, iz petog vijeka, da bi tokom vjekova bila dograđena dodatna prostorija sa zvonikom sa južne strane, u kojoj je pronađen zasvođen grob.
Oko trikonhosa bilo je groblje sa crkvom. Grobovi su bili konstruisani od krovnih opeka, a među njima je bilo dosta dječijih grobova i grobova novorođenčadi.
Istorijski spisi i kulturni arhivi pokazuju da su prilikom iskopavanja 1965. godine, u trikonhalnom dijelu crkve pronađeni zidovi građevine iz šesnaestog vijeka, zabilježene na srednjovjekovnim gravirama kao “casa (kuća) Darmasi” ili “casa Crampsi”.
Ostaci ove vile, pouzdano datirane na istom mjestu, morali su biti uklonjeni radi istraživanja drevne crkve.
Pretpostavlja se da je ovdje u drugoj polovici 12. vijeka nastao i “Ljetopis popa Dukljanina”, najznačajnije književno-istorijsko djelo srednjeg vijeka na ovim prostorima.
.jpg)