Međunarodna konferencija: Carine da postanu arheološki park
Izvor: Radio Kotor
Autorka: Biljana Marković
Foto: Radio Kotor / B.M.
Ambasada Republike Poljske u Podgorici u Pomorskom muzeju Crne Gore Kotor organizovala je međunarodnu konferenciju „Da li prošlost ima budućnost u Risnu? Iskustva i nade konzervatora i arheologa”.
Otpravnica poslova u Ambasadi Republike Poljske u Podgorici Malgorzata Lakota Micker poručila je da su zajedničke aktivnosti temelj za efikasnu zaštitu istorije i nacionalnog identiteta.
U tom kontekstu su, ističe, stručnjaci sa Varšavskog univerziteta, koje predvodi prof. Piotr Dyczek, od 2000. godine u Risnu sprovodili naučni projekat “Rizon prestonica kraljice Teute”.
-Ambasada je 2014. godine, zajedničkim naporima sa Varšavskim univerzitetom, objavila dvojezično štampano izdanje pod nazivom “Risan antički biser Crne Gore”, koje opisuje radove i ostvarenja poljskih arheologa Centra za arheološka istraživanja jugoistočne Evrope Varšavskog univerziteta.
Objavljeno štivo na najljepši način približava vrijednosti antičkog svijeta koji su otkrili poljski arheolozi.
Zlatni prsten, novčići, brojne helenističke posude, amfore, ilirski kompleks palata, mozaici i svakodnevni predmeti, čine jedinstvenu kolekciju tih lijepih nalaza-navela je Lakota Micker.
Arheologija kao disciplina u kojoj se dodiruju istraživanja, teorijska refleksija i kulturna odgovornost danas ima nemjerljiv značaj na globalnom nivou, ocjenila je ministarka kulture i medija Tamara Vujović.
Riječ je, podsjeća, o djelatnosti koja potvrđuje kontinuitet ljudskog postojanja i složenost civilizacijskih slojeva na kojima počivaju naša savremena društva.
U tom pogledu Crna Gora predstavlja izuzetan potencijal koji privlači pažnju i interesovanje stručnjaka širom svijeta.
-Pored dugogodišnje saradnje sa Varšavskim univerzitetom kada je u pitanju lokalitet Risan, izdvojiću i Crvenu stijenu, najznačajniji paleolitski arheološki lokalitet na kojem se godinama unazad sprovode istraživanja u saradnji sa Univerzitetom Minesota iz Amerike, kao i saradnja sa njemačkim Arheološkim institutom iz Berlina-naznačila je između ostalog Vujović, poručivši da je pred nama veliki izazov kako odgovoriti na kompleksne zahtjeve savremenog upravljanja kulturnom baštinom, posebno arheološkim lokalitetima.
-Zato cijenim da su ovakvi događaji i saradnja ključni uslov svakog savremenog društva za napredovanje u ovoj oblasti. Multidisciplinarni pristup je neophodan.
Podrazumijeva uvezivanje arheološke, konzervatorske, pejzažne, digitalne i muzeološke ekspertize, uz stalnu reevaluaciju metoda dokumentovanja i prezentovanja nalazišta.
Međunarodna saradnja, kakva se već ostvaruje sa Univerzitetom u Varšavi, odvijaće se, nadamo se, i sa Institutom za arheologiju Univerziteta u Vroclavu i to predstavlja okvir za realizaciju istraživačkih kampanja, ali i platformu za dublju razmjenu znanja, standardizaciju metodologija i oblikovanja zajedničkih normi zaštite i interpretacije.
To potvrđuje memorandum u oblasti zaštite i očuvanja kulturne baštine sa Univerzitetom u Vroclavu čije smo potpisivanje inicirali.
Memorandum ćemo potpisati u skorijem vremenu, vođeni zajedničkom željom za jačanje i unaprjeđenje prijateljskih odnosa dvije države kroz realizaciju projekata u cilju promovisanja saradnje, uspostavljanja stručne saradnje u oblasti zaštite i očuvanja kulturne baštine- podvukla je ministarka Vujović.
Predstavljajući referat “Zaštita arheološke baštine kao važnog segmenta crnogorske kulturne baštine”, generalna direktorka Direktorata za kulturnu baštinu Ministarstva kulture i medija, Dobrila Vlahović, potencirala je da arheološka baština koliko je važna i značajna, ima brojne izazove koji su pred nama.
-Crna Gora posjeduje izuzetno bogatu i slojevitu arheološku baštinu - od praistorijskih lokaliteta, ilirskih gradina, rimskih municipija, ranohrišćanskih bazilika, do srednjovjekovnih nekropola i tvrđava.
Ipak, arheološka baština je najranjiviji i najmanje vidljiv segment naše kulturne baštine.
Zato joj ovo Ministarstvo posvećuje posebnu pažnju koja će se realizovati u periodu koji slijedi. Ona zahtjeva posebnu pažnju, jer nije samo predmet naučnog istraživanja.
Ona je temelj kulturnog identiteta i svjedok kontinuiteta života na ovim prostorima. Upravo zato njena zaštita mora biti strateški prioritet, kao što i jeste ovog Ministarstva.
Brojni su izazovi pred nama, nedostatak kadrova i nedovoljno sredstava za sistematska arheološka istraživanja, a posebno za savremene pristupe u prezentaciji arheoloških lokaliteta.
Takođe, izazov koji je pred svima nama, posebno u području Kotora, jeste javni i privatni interes, posebno kada se radi o investicijama na zaštićenim lokalitetima.
U ovom slučaju to je cijelo područje Kotora koje je pod zaštitom Unesco-a, odnosno nalazi se od 1979. godine na Listi svjetske baštine-konstatuje Vlahović.
Uloga države je, naglašava, veoma važna. Ministartvo kulture i medija kroz Direktorat radi, napominje, na unaprijeđenju zakonskog i planskog okvira, jačanju međunarodne i druge saradnje sa univerzitetima, institutima i institucijama i lokalnim samoupravama na čijim teritorijama se nalaze kulturna dobra, zatim na podršci istraživačkim projektima, kao i na savremenim pristupima, odnosno digitalizaciji kulturne baštine, a posebno arheološke građe.
-Radi na razvoju savremenih metoda i modela prezentacije i interpretacije lokaliteta koji treba da budu u funkciji održivog korišćenja, radi na edukaciji i promociji kulurne baštine kroz kulturni turizam.
Risan, kao ogledni primjer, je savršen primjer kao lokalitet koji objedinjuje visoke naučne i stučne vrijednosti, kao istraživanja, mozaici, urbanizam itd.
Kulturni pejzaž i stratifikovani slojevi naselja su potencijal za razvoj lokalne zajednice kroz održivi turizam.
Ovdje je neophodan interdisciplinarni i međuinstitucionalni pristup, kakav smo već imali kroz saradnju sa Poljskom, zatim model koji treba njegovati i primjenjivati i na druge lokalitete.
Zato smo prošle godine izdvojili sredstava kroz Program zaštite i očuvanja kulturnih dobara, za izradu projekta koji će sadržati sve aktivnosti koje će se realizovati postepeno i planski na lokalitetu Carine u Risnu.
To je jedan novi vid našeg strateškog planiranja, tako da ćemo svake godine na osnovu tog projekta imati planirane aktivnosti i na kraju godine postignute rezultate u odnosu na aktivnosti-najavljuje Vlahović.
Rezultate istraživanja arheoloških lokaliteta Carine i Gradina, realizovanih u periodu od 2014. do 2024. godine, sa fokusom na njihovu dalju zaštitu, te međunarodna iskustva, predstavio je Dejan Gazivoda iz JU Centar za konzervaciju i arheologiju Crne Gore.
Naglasio je da se sada postavlja pitanje šta dalje - da li Carine “zatrpati”, što je, kaže, opet neki vid čuvanja, ili ih prezentovati.
Aktivni problemi koji postoje dugi niz godina su, ističe, rijeka Spila, morska voda, visokoenergetski kabal koji prolazi preko Carina 7, potoci koji se u zimskom periodu slivaju sa brda, te ljudski faktor, od krađa materijala sa lokaliteta koji nije bio ograđen do prije nekoliko godina.
-Sve to dovodi do toga da li možda zatrpati lokalitet, što naravno nije dobro. Onda možemo razmišljati o tome da bi ipak on trebao da postane arheološki park.
Zašto - to je lokalitet u Crnoj Gori koji predstavlja Ilirski period, jedine pronađene palate iz tog perioda, veoma bogat grad.
Kada bi se formirao arheološki park mogli bi turisti da hodaju kao i kroz Pompeju i Herkulanu, zašto ne, tako da sam sve više razmišljanja da bi se trebao u budućnosti formirati arheološki park.
Ranije sam bio više za zatrpavanje, jer jednostavno nije bilo sluha, novca, a bile su krađe materijala i jedini je to bio možda bezbolni način dok se ne pronađu sredstava.
Sada mogu da kažem da bi ipak Risan kao takav trebao da postane kapitalni državni projekat izrgadnji arheološkog parka u kome bi se svi djelovi riziniuma adekvatno konzervirali, restaurirali, prezentovali i stavili u službu turističke valorizacije i samoodrživosti-kazao je Gazivoda
Crnogorsko-poljska saradnja, zaključeno je zajednički, odličan je primjer koji potvrđuje spremnost Crne Gore za članstvo u Evropskoj uniji, saopštio je prof. Piotr Dyczek iz Centra za istraživanje antike jugoistočne Evrope Varšavskog univerziteta.
-Uskoro bi trebala početi još jedna arheološka kampanja u Risnu.
Nadamo se da će još jednom donijeti važne i zanimljive rezultate potvrđujući veliki doprinos Crne Gore svjetskoj kulturnoj baštini-kazao je Dyczek koji je saglasan da bi se na lokalitetu Carine trebao u budućnosti formirati arheološki park.
-Sa našim konzervatorima, to je sasvim moguće, a ministarka može računati i na tu pomoć. Mi ćemo sa naše strane finansijski i tehnički pomoći-najavio je prof. Dyczek.
Moderatorka konferencije, održane pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i medija Crne Gore, bila je Jelena Petrović.
Na skupu su učestvovali brojni panelisti, a postavljena je i izložba autora Januša Reclava – “Saradnja poljskih konzervatora i arheologa na antičkim i srednjovjekovnim nalazištima”.
.png)
