Jelena Jovančov: Umjetnici moraju više da se angažuju
Izvor: Pobjeda
Autor: Andrijana Đorojević
Djelo ,,Glas anđela“ grafičarke Jelene Jovančov predstavljeno je na međunarodnoj onlajn izložbi ,,Ujedinjene nacije - simbol života, sloboda i sreća“, organizovanoj povodom obilježavanja 75 godina UN.
Djelom je predstavljen pejzaž crnogorskih planina sa elementima kolažiranih listova drveća, a ujedno je i pokušaj da se na radu direktno „otisnu“ segmenti prirode.
Crnogorski pejzaž, nedirnuta priroda, naše planine, brda i besmrtan kamen nose jasnu poruku - simboli su života i slobode.
Organizator pomenute izložbe je fondacija ,,Inter-Art“ iz rumunskog grada Ajuda, a do učešća naše umjetnice došlo je na poziv organizatora, predsjednika fondacije i kustosa izložbe Stefana Baloga.
Ovaj projekat predstavlja apsolutnu svjetsku premijeru, jer su prvi put u istoriji umjetnici iz svih 193 države članice UN okupljeni na jedinstvenoj umjetničkoj izložbi. Jovančov je kazala da je dobar osjećaj predstaviti se na ovakvoj izložbi, ali bi bio još bolji da je bilo moguće u ovoj godini organizovati stvarnu postavku u sjedištu UN u Njujorku, kako je prvobitno bilo planirano.
- Znamo da ove godine nije održano ni godišnje okupljanje lidera zemalja članica UN, krajem septembra na uobičajen način. Prvi put u istoriji ove organizacije imali smo onlajn format, tako da su i organizatori izložbe pronašli prilagodljivo rješenje zbog trenutnih okolnosti sa koronavirusom.
Nadaju se, ukoliko situacija sa pandemijom dozvoli, da će se stvarna izložba realizovati i održati u sjedištu UN u Njujorku u septembru naredne godine - najavila je za Pobjedu Jovančov.
Izložba povodom obilježavanja 75 godina UN, na kojoj se predstavila Jovančov, bila je povod da sa umjetnicom porazgovaramo o njenom stvaralaštvu, kreativnom činu, viđenju crnogorske likovne scene...
Pobjeda: Prilikom spremanja za Fakultet likovnih umjetnosti rekli su Vam da ste dobar crtač i da ste više za grafičara nego za slikara. Kako se danas sjećate tog perioda? Da li biste danas, sa ove vremenske distance, ponovo bili grafičar?
Jovančov: Višestruko polaganje prijemnog ispita za upis na fakultet sigurno nije nešto čega se volim sjetiti. U tom najranijem periodu prilikom upisa i prvih godina na fakultetu dosta sam vremena posvetila crtežu. Kasnije je grafika postala moj primarni izraz.
Definitivno da bih ponovo bila grafičar. Postoje momenti preispitivanja, kada sebi postavljam pitanje da li je ovo bio ispravan put. I uvijek na kraju dana, dobijem isti odgovor da ima smisla biti likovni umjetnik.
Jeste da je to jedini posao za koji nijeste plaćeni; ali sve najvažnije u životu ionako se ne kupuje novcem - zdravlje, ljubav, emocije, sloboda, sreća, ugled, poštovanje, porodica, prijatelji...
Pobjeda: Mnogi umjetnici prije početka rada na djelu koriste skice. Kod Vas je interesantno što kao polazište za rad koristite fotografije. Zbog čega?
Jovančov: Da, često koristim sopstvene autorske fotografije kao skice - ideju ili polazište. Većina fotografija je zapis, koji kasnije transformišem u grafičkoj umjetnosti. Bavljenje fotografskom slikom pomoglo mi je da preoblikujem svoje ideje, dobijem dodatni kvalitet i sadržaj na grafičkom listu.
Istina, mnoge od fotografija mogu da egzistiraju kao samostalni prizori. Za većinu grafika iz ciklusa ,,Iluzivna stvarnost ili lažna stvarnost u refleksijama“ i ciklusa ,,Refleksije“ koristila sam sopstvene i to uglavnom, pejzažne fotografije.
Fotografsko iskustvo pomaže da bolje sagledavate prizor koji je pred vama. Za neke od mojih radova postoje skice. Više su to neki nacrti koji nemaju detaljno razrađen finalni izgled grafike.
Pobjeda: Zbog čega kažete da je kod Vas prisutan strah prilikom samog kreativnog čina?
Jovančov: Strah je prirodna reakcija na nepoznato. Svaki novi umjetnički rad je nepoznanica. Ukoliko nema straha - umjetnik je možda zapao u rutinu, manir, monotoniju. Stvaranje umjetničkih radova jeste izazov i novo iskušenje. Nova iskustva moraju biti praćena određenom dozom straha.
Pobjeda: Likovna kritika okarakterisala Vas je kao umjetnicu snažno izraženog istraživačkog stvaralačkog duha koju zaokuplja odnos između stvarnosti i iluzije, realnosti i refleksija. Da li Vas je, i u kojoj mjeri, aktuelna stvarnost pandemije koronavirusa u posljednje vrijeme inspirisala u stvaralaštvu?
Jovančov: Moram priznati da ovakve situacije nijesu previše inspirativne, ako mislimo na temu bolesti i zaraze. Nijesu tematike koje bi dugoročno bile predmet razmišljanja i inspiracija u mom likovnom stvaralaštvu. Posebno, jer smo bili svjedoci različitih mišljenja ljekara i nauke, oprečnih teza, kontradikcija, suprotnih informacija...
Smrt je neizbježna. Očekivana je i izvjesna. Moja stvarnost nije se dramatično promijenila u novonastaloj situaciji, jer većinu radnog vremena provodim u ateljeu koji je u kući. Moj kontakt sa vanjskim svijetom je generalno i van ove aktuelne situacije sa virusom, limitiran.
Drugo, uspjela sam da realizujem dvije samostalne izložbe u planiranim terminima, u Srbiji i Austriji. Imala sam sreće da nije došlo do odlaganja. Ali je, sa druge strane, veći broj međunarodnih grupnih izložbi u kojima učestvujem, odgođen.
Mogla bih još da dodam da sam bila izabrana da učestvujem na međunarodnom projektu koji se ticao aktuelne situacije sa pandemijom. Nevladina organizacija Meadows, u saradnji sa kancelarijom
UNESCO u Bejrutu, organizovala je međunarodnu umjetničku izložbu pod nazivom ,,Mask-Art Creativity under lockdown - UNESCO & MEADOWS artists against COVID-19“, kako bi podržali borbu protiv ove pandemije umjetničkim pristupom, gdje se slika medicinske maske transformisala u platno za umjetnike.
Postala je podloga na kojoj su umjetnici izrazili svoju kreativnost, likovnost, ideju ili poruku. Zbog aktuelnih okolnosti, ovaj projekat je realizovan virtuelno u vidu e-izložbe i sva umjetnička djela su objavljena na UNESCO veb-stranici, a tako i na društvenim platformama.
Pobjeda: S obzirom na to da često izlažete u inostranstvu, kako biste prokomentarisali crnogorsku likovnu scenu – što je tu dobro, a što bi se trebalo promijeniti?
Jovančov: Ono što uvjek želim da naglasim je zavidan broj talentovanih, kreativnih i jedinstvenih likovnih umjetnika. To je najbolja strana naše likovne scene. No, to nije dovoljno.
Biti umjetnik ne znači samo stvarati umjetničke radove koje kasnije nećete nigdje predstaviti ili izložiti. Tu zapravo dolazimo do ključnih elemenata koji bi trebali da se mijenjaju. Potrebna je veća angažovanost samih umjetnika, ali isto tako institucija za kulturu, koje slabo rade svoj posao.
Crna Gora nema veliki broj umjetničkih galerija, posebno ne prodajnih ili privatnih galerija koje se bave promovisanjem likovnih umjetnika. Ukoliko živite samo od prodaje sopstvenih djela teško da ćete moći da obezbijedite egzistenciju.
Samostalni umjetnici su u nezavidnom položaju - jer nijedna galerija ne isplaćuje autorske honorare za samostalno izlaganje, otkup umjetničkih djela od strane galerija ili muzeja za kolekcije i zbirke se ne dešava, a art marketi uopšte ne postoje. Ne postoje ni menadžeri koji se bave promovisanjem umjetnika, njegovog rada i/ili prodajom umjetnina.
Umjetnik je u takvim uslovima prinuđen da mnogo poslova obavlja sam. Mišljenja sam takođe, da bi trebalo promijeniti Zakon o kulturi, posebno član koji se odnosi na dobijanje radnog prostora. Da budem preciznija, definisati da umjetnik dobija radni prostor na korišćenje, ali pod uslovom da opravdava svoj rad, kroz stvaralačku i izložbenu aktivnost.
Precizirati da se taj dobijeni prostor može koristiti samo kao radni prostor, da ne bi došlo do zloupotrebe od strane umjetnika. Smatram da je Zakon zreo za izmjene i dopune, jer mnoge stavke su „okvirno“ postavljene. Kultura je marginalizovana, no ozbiljna država i njeni građani to ne bi dozvolili.
Ušteđevina od par centi je slika naših života
Pobjeda: Vrlo je interesantna simbolika Vaše postavke radova „Mamina ušteđevina“. Na koji način se u radu osvrćete na globalnu ekonomsku sliku?
Jovančov: Postavka radova pod nazivom ,,Mamina ušteđevina“ dobila je naziv po istoimenoj grafici koja je bila dio spomenute izložbene cjeline grafika malog formata. Rad govori o globalnoj ekonomskoj slici - koliko danas prosječan čovjek može da zaradi i da li mu taj prihod može obezbijediti pristojan život ili egzistenciju...
Mreža je dobijena otiskivanjem, odnosno realizovana je u tehnici suvog žiga. Mreža se pojavljuje i kod drugih grafičkih listova i djela, ali kod njih nije imala simboličku ulogu, više gradivnu i strukturalnu funkciju gdje je nebitno i odbačeno postajalo suštinsko. Ona je u slučaju ovog rada pokazatelj globalnog i umreženog stanja društva.
Simbolizuje nešto što je zajedničko svima. Ujedno, na rad bi se moglo gledati kao na ironiju svakodnevice u kojoj ,,živimo“. Primjetno je da sam otiskivala najmanje apoene euro kovanica od jednog, dva, pet ili deset centi. Nažalost, ušteđevina od par centi je slika naših života-.
- Tagovi:
- Jelena Jovančov
- Izložba
