Značajni benefiti u turizmu Crne Gore od Evropske unije
Izvor: Dan
Autor: Ivo Županović
Foto: RTCG
Posmatrajući odnos Crne Gore i Evropske unije (EU) u oblasti turizma, fokus bi prevashodno bio na ključnim segmentima, a to su zemlje EU kao emitivna tržišta, te potom benchmark sa konkurentskim EU zemljama, kao i iskustva zemalja EU u upravljanju turističkom destinacijom.
Kada su u pitanju emitivna tržišta, treba naglasiti da zemlje EU čine vodeći klaster kada je u pitanju ukupni broj dolazaka turista u 2023, sa 37 odsto, a potom dolaze regionalna tržišta sa 35 odsto, koja su često u fokusu u smislu da Crna Gora kao turistička destinacija nije tržišno održiva bez navedenih tržišta.
Posmatrajući na nivou kolektivnog smještaja, navedeni procenat učešća zemalja EU je još izraženiji, 41 odsto.
Dodatno, to je važno zbog činjenice da je prosjek neto zarada u EU znatno veći u odnosu na zemlje regiona, a samim tim i diskrecioni dohodak koji opredjeljuju za sektor usluga, u ovom slučaju sektor turizma.
Prosječna zarada u Danskoj je 4.149 eura, Norveškoj 3.442 eura, Holandiji 3.145 eura, Švedskoj 2.885 eura, Njemačkoj 2.741 euro, Francuskoj 2.465 eura, Belgiji 2.463 eura itd…, što dovoljno govori koliko je potrošačka moć veća u odnosu na zemlje regiona.
Međutim, pri projekcijama za ovu turističku sezonu, moramo biti veoma oprezni kada govorimo o potrošnji sa navedenog emitivnog tržišta, upravo zbog iskazanih procjena od strane relevantnih međunarodnih institucija kada su u pitanju trendovi ekonomskog rasta i inflacije.
Naime, MMF u oktobru 2023. na nivou eurozone predviđa ekonomski rast (na bazi realnog GDP-a) od svega 1,2 odsto, a na nivou partikularnih, za nas veoma značajnih emitivnih tržišta takođe minoran rast, kojem bi više odgovarao termin stagnacija: Njemačka 0,9 odsto, Francuska 1,3 odsto, Velika Britanija 0,6 odsto...
S druge strane, imamo ne tako visoko projektovanu inflaciju od strane MMF-a za eurozonu u 2024. (posljednji presjek iz oktobra 2023. godine) od 3,3 odsto, ali na nekim evropskim emitivnim tržištima, za nas veoma značajnim kada je u pitanju tržišna penetracija, projektuje se inflatorni indeks znatno veći od navedenog: zemlje istočne i centralne Evrope od 4,6 odsto do 6,6 odsto, a baltičke zemlje od 3,9 odsto do 4,2 odsto.
Iskoristio bih priliku da ukažem na značajna iskustva i pozitivnu praksu zemalja EU koje su ujedno i naši susjedi, na primjer Hrvatske.
Naime, u novom Zakonu o turizmu koji se primjenjuje od početka 2024. (od člana 14 do člana 19) jasno su definisani parametri održivosti turističke destinacije, gdje se izračunom prihvatnog kapaciteta ukupnog broja turista omogućava adekvatno funkcionisanje domicilnog stanovništva, ali i ukupne ekonomske i ekološke komponente destinacije.
Dakle, navedeni podaci će se koristiti i u domenu prostornog planiranja, što implicira zaustavljanje dalje apartmanizacije.
Pored toga, navedenim zakonom data su mnogo šira ovlašćenja u kontekstu destinacijskog menadžmenta, kada su u pitanju lokalne turističke organizacije, što omogućava fleksibilan pristup u smislu organizacije turističkih aktivnosti i prilagođavanju turističkoj tražnji.
Sumarno, posmatrajući sa aspekta turističke industrije, Crna Gora ima značajne benefite od EU, kako u domenu potrošnje na bazi respektabilnog diskrecionog dohotka, ali i u kontekstu benchmark, u smislu ostvarenja određenih parametara gdje smo sada u znatnom zaostatku.
Pored toga, Crna Gora ima mogućnost da inkorporira zakonska rješenja u domenu održivosti, organizacije i planiranja turističke destinacije, koja su već ustanovljena i detaljno razrađena u susjednim zemljama koje su članice EU.
Iskustva Hrvatske
Hrvatska je uvela sistem e-vizitor, koji znatno olakšava prijavu i odjavu gostiju; iznajmljivači mogu bilo kada samostalno prijavljivati i odjavljivati svoje goste, sistem automatski vodi knjigu gostiju, stimuliše se registracija svih pružatelja usluga smještaja i njihovih smještajnih objekta, olakšava obračun i kontrola naplate boravišne i turističke takse, ali i predstavlja značajan izvor statističkih podataka kada je broj turističkih dolazaka i noćenja u pitanju (posebno značajno za Crnu Goru, jer u ovom trenutku podatke o privatnom smještaju za određenu godinu imamo dostupne tek krajem februara naredne godine), kako u realnom vremenu, tako i odmah nakon kompletiranja podataka za posmatrani mjesec.
Popunjenost kapaciteta
Kada je u pitanju benchmark sa zemljama EU u smislu popunjenosti kapaciteta, po zvaničnim podacima Eurostata za 2022.godinu, prosječna popunjenost u hotelima i sličnom smještaju bila je 47 odsto, dok su dominantno turističke zemlje značajno nadilazile pomenuti prosjek: Kipar 66 odsto, Španija 59 odsto, Hrvatska 55 odsto, Malta 54 odsto, Grčka 51 odsto, Francuska 49 odsto, Portugal 49 odsto.
Ako kao reper uzmemo referentnu 2019, navedeni parametri su i veći (prosječna popunjenost kapaciteta na nivou EU u hotelskom sektoru u 2019. bila je 50 odsto).
Kada je u pitanju Crna Gora, prosječna popunjenost u 2023. je 27,5 odsto (za kalkulaciju su uzeti posljednji zvanično objavljeni podaci koji se odnose na 2022.), dok je u referentnoj 2019. navedeni podatak bio na nivou 26 odsto.
Što se tiče privatnog smještaja, opservirano poređenje ne možemo uraditi na adekvatan način jer nemamo pouzdan zvaničan podatak (makar i okviran) o kapacitetima u tom vidu smještaja.
Autor je redovni profesor ekonomije i turizma
- Tagovi:
- Turizam
- Ivo Županović
- EU
- Tržište
