Jovović: Ženske ličnosti ugrađene u temelje crnogorske duhovne i državne tradicije
Izvor: Feral.bar/Pobjeda
Foto: Matica crnogorska
Knjiga „Crnogorske vladarke, plemkinje i princeze“ istaknutog crnogorskog istoričara Božidara Šekularca promovisana je u prostorijama izdavača, Matice crnogorske u Podgorici.
Ovo djelo objavljeno je u okviru biblioteke „Kultura i istorija“ i sinteza je dvodecenijskog istraživanja uvaženog crnogorskog istoričara.
Sadrži tekstove i biografske podatke o 32 žene koje su u određenim okolnostima bile i vladarke ili savladarke, počev od prve crnogorske dinastije Vojislavljevića, preko Balšića, Crnojevića i Petrovića.
-Crnogorska istorija je bogata ličnostima koje su tokom hiljadu godina, koliko inače dopire naša kolektivna svijest, odredile sudbinu ovog prostora.
Do skoro, žene u patrijarhalnoj zajednici kao što je Crna Gora nijesu bile u fokusu stručnih i naučnih radnji, a knjiga profesora Božidara Šekularca “Crnogorske vladarke, plemkinje i princeze”, jasno pokazuje da su ženske ličnosti ugrađene u temelje crnogorske duhovne i državne tradicije.
Pred čitalačkom publikom nije publikacija trivijalnog naslova poput raznih priručnika kroz takozvanu žensku istoriju Crne Gore, koji su namjenski fabrikovani da bi se isključivo tretirala i promovisala rodna ravnopravnost u cilju potrebe opravdanja dobijenih grantova od međunarodnih organizacija.
Naprotiv, u konkretnom slučaju radi se o studiji u kojoj je na sintetizovan način, upotrebom naučnog aparata i u hronološkom nizu predstavljena crnogorska svjetovna i duhovna aristokratija, čime je autor otvorio neke nove horizonte, u iščitavanju ukupne crnogorske prošlosti.
Autor ove knjige je preko svog višedecenijskog naučnog i pedagoškog rada ustanovio činjenicu da, ne samo šira, nego i stručna javnost u Crnoj Gori, ima premalo saznanja, naročito o našim srednjevjekovnim vladarkama, zbog čega se nametnula potreba da se njihova imena, sa pratećim biografskim podacima, objedine na jednom mjestu, iako je profesor Šekularac ovu tematiku obradio u okviru naučne triologije o crnogorskim srednjevjekovnim dinastijama-kazao je predsjednik Matice crnogorske mr Ivan Jovović, urednik ovog izdanja.
-Bili su nam od pomoći pisani spisi, testamenti, memoari, zapisi i natpisi, pisma, izvještaji, književni spomenici.
Veoma je bilo bitno dobiti predstavu o mentalitetu i životu žena koje su živjele u različitim vremenskim epohama, njihovoj ulozi i rangu- zapisao je Šekularac u predgovoru.
Svaka od ovih žena, dodao je, dobila je mjesto u knjizi “koliko se moglo dobiti informacija o njihovom mjestu u porodici, udjelu u životu zemlje, njenom statusu, ulozi u duhovnom životu i politici u njihovom vremenu i događajima u njemu”.
-Imajući u vidu činjenicu da su mnogi segmenti crnogorske prošlosti, uključujući i žene, koje su obilježile crnogorsku istoriju i dalje nepoznanica za širu čitalačku publiku, ali istovremeno i da su predmet prekrajanja i prisvajanja od strane okolnih istoriografija, Matica crnogorska kao izdavač je sa zadovoljstvom prihvatila rukopis profesora Šekularca, s obzirom da isti ima veliku upotrebnu vrijednost, kao štivo u kojem je prisutna jedna sasvim osobena optika u prezentovanju najznačajnijih ženskih ličnosti crnogorske istorije.
Na pristupačan način data je hiljadugodišnja vertikala dinastičkih odnosa na tlu Crne Gore, od Vojislavljevića do Balšića, preko Crnojevića, zaključno sa Petrovićima, gdje možemo doći do zaključka da je žena u srednjevjekovnim državnim formacijama bila politički faktor, koja je takav status dobijala činom rođenja, dakle, pripadnošću aristokratskom staležu, te je ženidbom, odnosno udajom, često bivala činilac kojim su utvrđivani i jačani vojno-politički i diplomatski odnosi među državama.
Bilo je među crnogorskim vladarkama i onih koje su u datim društvenim okolnostima direktno, odnosno suvereno, vršile vlast u zemlji, kao što je to bio slučaj sa kraljicom Jakvintom Vojislavljević ili gospodaricom Jelenom Balšić.
Upravo na osnovu biografija srednjevjekovnih crnogorskih vladarki vidimo svu kompleksnost ali i neposredan uticaj ovih žena na političke i druge društvene tokove, gdje neke od njih, poput Jevdokije Balšić, srednje kćerke Đurđa I Balšića, svojim životopisom zaslužuje sigurno bar jednu epizodu u filmskom serijalu, kakav je, na primjer, “Igre prijestolja”-istakao je Jovović.
Publicista Marijan Mašo Miljić podsjetio je da je prvu knjigu o znamenitim Crnogorskama, kao zbirku angedota „Znamenite Crnogorke“ 1940. priredio Tomo P. Oraovac, a drugu, isogm naslova 1961. Marko Vujačić.
-Žene zastupljene u ovoj knjizi dr Šekularca spadaju u galeriju znamenitih Dukljanki-Zećanki-Crnogorki, značajnih u svome dobu, važnih i za naše vrijeme.
One su u teškim vremenima nadmašivale sebe noseći svoju sudbinu, sudbinu svoje zemlje i naroda.
Mnoge od njih treba opet vratiti u narodnu memoriju, podsjetiti na njih, učiniti ih sveprisutnim. One su već u panteonu žena Crne Gore-rekao je Miljić.
Jovović je na promociji postavio pitanje “što je sa savremenim crnogorskim književnim i umjetničkim stvaralaštvom, koje bi imalo gotovo neiscrpan izvor inspiracije u brojnim istorijskim ličnostima i događajima, a koji su, između ostalog, predmet ove knjige”.
-Profesor Šekularac je dao naučnu podlogu ovom publikacijom da bi putem dokumentarnih filmova, TV serijala, romanima dokumentarne fikcije, pozorišnim predstavama i slično, približili široj publici prostor i vrijeme u kome su ove ličnosti ostavile upečatljiv trag.
Pogotovo se ovaj stav odnosi na gotovo nepoznate ili nedovoljno valorizovane ličnosti crnogorske svjetovne i duhovne aristokratije, kao što su Vidosava Balević, koja je bila osmanska carica u doba sultana Muhameda IV, vjesnik prosvetiteljske misli u Crnoj Gori Katerina Radonjić ili jevanđeoska književnica i umjetnica blažena Ana Marija Marović, koja je zavrijedila kanonizaciju rimske crkve.
Izuzetak od navedenog, donekle bi se odnosio na dukljansku knjeginju i sveticu Kosaru, koja je zahvaljujući istoriografiji i hagiografiji, ali i brojnim književnim i umjetničkim iskazima koji se tiču kulta svetog kneza Vladimira postala dio kolektivnog identiteta.
Tek zadnjih godina Crna Gora izražava dužno poštovanje prema vlastitim vladarkama i princezama podizanjem spomenika kraljici Jeleni Petrović Njegoš-Savoja i princezi Kseniji Petrović Njegoš, što je bitno ne samo za njegovanje kulture sjećanja, već i za promjenu percepcije o značaju socijalne istorije, takozvane ženske istorije u ukupnoj crnogorskoj istoriografiji.
Svakako ovdje prvenstveno mislimo na princeze vladarske kuće Crnojevića.
U okviru ove teme, autor ove knjige je zasebno poglavlje posvetio blaženoj Ozani Kotorskoj, Crnogorki, koja je bez obzira na staleško porijeklo svojom duhovnošću nadišla kriterijume pripadnosti aristokratiji, predstavljajući reprezentativnu autohtonu crnogorsku hrišćansku tradiciju, baziranu na ekumenskim vrijednostima-naglasio je Jovović.
-Ukoliko se uzme u obzir da su se crnogorski/dukljanski/zetski vladari ženili princezama iz vladarskih, odnosno carskih, kraljevskih, patricijskih, plemićkih porodica, onda postaje jasno da su i oni sami bili ugledni vladari, kneževi, kraljevi, duksevi, plemići koji su kao suvereni vladali organizovanom, nezavisnom državom Dukljom/Zetom/Crnom Gorom.
Na taj način postaje besmisleno pitanje jesu li ove države bile samostalne-rekao je autor knjige „Crnogorske vladarke, plemkinje i princeze“.
-Knjiga “Crnogorske vladarke, plemkinje i princeze” sadrži spektar različitih ličnosti koje su svojim habitusom internacionalizovale crnogorski kulturni kod, povezujući ga sa ostalim evropskim narodima i državama.
Sve te poveznice autor je prilježno obradio, stvarajući jednu zaokruženu tematsku cjelinu, koja predstavlja polaznu osnovu za dalju nadogradnju odnosno istraživanje.
Ovo iz razloga što je sam autor u predgovoru ove publikacije napomenuo da ova radnja ne obuhvata brojne plemićke porodice koje su postojale u urbanim centrima na crnogorskom primorju tokom srednjega vijeka, a koje su ostavile dubok trag u brojnim sferama društvenog života naših srednjevjekovnih komuna, uključujući i onu kategoriju plemstva u unutrašnjosti Crne Gore koja je u raznim istorijskim izvorima intitulisana kao vojvode i kneževi.
Ova sugestija, bolje reći napomena, profesora Šekularca treba da bude podstrek budućim istraživačima da se prihvate izrade zahtjevne naučne sinteze o plemstvu na crnogorskom prostoru.
Na kraju, profesoru Šekularcu želim dobro zdravlje, jer svojim znanjem i iskustvom je i dalje neophodan crnogorskoj nauci i kulturi-poručio je Jovović.
Istoričarka Nada Tomović, profesorica na Filozofskom fakultetu u Nikšiću, podsjetila je i na one žene koje uglavnom ostaju nepomenute i koje ne pripadaju vladajućim dinastijama.
-Ako se i pisalo, to je bilo o pojedinkama koje su bile upamćene kao heroine iz mnogih oslobodilačkih ratova, ali i onim ženama koje su bile u sjenci svojih muževa ili braće, i dale neizmjerni doprinos npr. u balkanskim ratovima ili u Prvom svjetskom ratu.
One su, osim što su ostale stub porodice, bile i bolničarke, nosile hranu na ratište i mnogo toga još-rekla je Tomović.
U ime izdavača ovu knjigu potpisuje Ivan Ivanović.
Ilustracije u knjizi su radovi studenata Fakulteta likovnih umjetnosti na Cetinju Tereze Živković i Marka Kilibarde.
- Tagovi:
- Ivan Jovović
- Matica crnogorska
- Promocija
