Lompar: Erotički momenat kod Njegoša kao momenat putovanja duše ka duhu
Izvor, foto: CG News
Istoričar književnosti, esejista i univerzitetski profesor Milo Lompar održao je u Tivtu predavanje na temu “Erotički momenat u Njegoševoj poeziji”.
Događaj je održan u okviru Novembarskih dana a u organizaciji JU Gradska biblioteka.
Lompar smatra da je susret u Tivtu određen temom koja je u mnogo čemu na ivici čitalačkog očekivanja i u nekim svojim vidovima gotovo da predstavlja izazov, ali da za takvo nešto nema velikog povoda.
On je podsjetio na Anicu Savić Rebac koja je u svojim razmišljanjima o Njegošu posezala za razlikom po ugledu na neke njemačke teoretičare književnosti.
-Značajan član kruga oko Štefana Georgea Gündorfa je tu razliku izneo, a Anica ju je primenila kod nas, tako što je govorila da postoje pesnici erosa i pesnici logosa.
Razlika je u tome što bi pesnici erosa bili pesnici duše, a pesnici logosa -pesnici duha.
To bi u pesničkom kazivanju izgledalo tako da erotički momenat ili eros jeste nešto što pokreće dušu ka Bogu, dakle obeležava izvesno uspinjanje ili uzlet, u isto vrijeme odgovara nekim sadržajima koji su poznati iz mističke literature, bilo da je ona platoničarska, neoplatoničarska, hrišćanska, dakle koja podrazumijeva mističku fabulu, čitavo mističko putovanje-.
Lompar objašnjava da bi erotičko bilo nešto što je u dubokoj vezi se mističkim putovanjem, a pesnici logosa podrazumijevaju, kako kaže, gledanje Boga, viši stadijum kada putovanje biva okončano i kada se duša približava nečemu što se u mističkoj tradiciji zove trenutkom apsolutnog jedinstva ili mističkim jedinstvom ili unijom.
-U suštini je reč o dva različita momenta koji su međusobno vezani. Erotičko vodi ka onome što logos otvara u duši i ka onome što je duhovni deo duše.
Erotičko je pomeranja akcenata u duši koja se sastoji od svog materijalnog ili hiličkog momenta.
Taj momenat duše je jedan, a drugi je njen duhovni momenat i duša je prostor kolebanja ta dva momenta-.
To jer važno za Njegoša, pojašnjava Lompar, zato što je on u bitnim aspektima svoga stvaralaštva bio dualista.
Njegova koncepcija svijeta je podrazumijevala izvestan oštar dualizam između materije i duha.
-Duša bi bila poprište na kojem se duh izvija iz materije.
U izvesnom smislu je napušta, ali u isto vreme nije odvojen od nje kako bi se u trećem mogućem stadijumu koji se naziva pneumatski, moglo pokazati-kaže Lompar.
On smatra da se erotički moment kod Njegoševe poezije najbolje opredmećuje, najbolje vidi u dva ključna momenta njegovog pjesništva.
To je “Noć skuplja vijeka” koja je reprezentativna za jednu vrstu dimenzije erotičkog i “San Vuka Mandušića” u Gorskom vijencu koji takođe odgovara toj vrsti pjesnikovog predodređenja
-Pesma Noć skuplja vijeka obavijena je misterijom svoga postojanja. Pesma je izazvala pažnju ali i nelagodnost.
Njena erotička dimenzija je izazivala nelagodnost zato što je njen pesnik bio svešteno lice ali i posebno zbog toga što je telesna topografija pesme bila izrazita.
Gotovo bi se moglo reći da je to najeksplicitnija telesna romantizacija u poeziji srpskog romantizma.
To je bila jedna duhovna smelost i jedna pesnička dimenzija koja je u kulturi izazivala nelagodu i radoznalost-.
Lompar ističe da se rasprava vodila oko toga da li postoji stvarni događaj koji pesnik opisuje, što je pesnički potpuno zanemarljivo.
-Niti pesme postoje na taj način, one nisu dokumenti i nisu plodovi stvarnosti na način na koje su neke druge činjenice iskustva nego predstavljaju neku vrstu slobodnog rada uobrazilje koja može biti u vezi sa stvarnim činjenicama života ali i ne mora-.
Lompar kaže da su dva erotička momenta u pjesmi “Noć skuplja vijeka” i “San Vuka Mandušića” u Gorskom vijencu veoma ilustrativna za poimanje Njegoša kao pesnika zato što unutar iste tematike erotičkog, odnosno fascinacije ženskom pojavom, se pojavljuju dva oblika pesničkog kazivanja.
-To je dokaz velike pesnikove raznovrsnosti. Njegoš nije pristupao temi ponavljajući se.
Imao je razlistano osećanje pesničke dimenzija onoga što opisuje i produbljivao je doživljaj kome se vraćao.
On nije bio repetativni duh, već je ponavljajući određeni motiv, njega produbljivao, a to se vidi u ogromnim razlikama u tretmanu erotičkog u ove dve pesme-istakao je Lompar.
- Tagovi:
- Tivat
- Biblioteka
- Milo Lompar
- Njegoš
