Bocarići, putnici sa kistom
Autor: Mr Senka Subotić
Foto: RTV Budva, Bu2a
Višedecenijsko interesovanje istoričarke umjetnosti Dragane Ivanović iz Budve, dugogodišnjeg rukovodioca Moderne galerije u ovom gradu, za stvaralaštvo Anastasa i Špira Bocarića, budvanske slikare iz druge polovine XIX i prve polovine XX vijeka krunisano je iscrpnom monografijom pod nazivom “Putnici sa kistom” koja je u okviru programa “ Ćirilicom” u organizaciji JU Narodna Biblioteka Budve promovisana nedavno u Starom Gradu u Budvi.
Narodna biblioteka Budve ujedno je i izdavač ove vrijedne monografije.
Kako u samom uvodu piše autorka:
-Moje interesovanje za braću Bocarić,a posebno Anastasa ,datira još iz osamdesetih godina XX vijeka.
Ubrzo po završetku studija istorije umjetnosti,naš uvaženi sugrađanin, doktor istorijskih nauka Miroslav Luketić, skrenuo mi je pažnju na ove ličnosti koje su, baš među svojim Budvanima bile nepoznate-.
Takođe, igrom slučaja, Ivanović je upoznala unuku Anastasa Bocarića, Blandu Bužan Bocarić s kojom je uspostavila kontakt , prepisku i došla do dragocjenog materijala koji joj je pomogao u daljem istraživanju…
Dio tih dokumenata, kao i razgovora, bili su pokretač da se u Modernoj galeriji u Budvi, 1994. organizuje izložba “ Zlatni ramovi braće Bocarić”. U tom katalogu tekst o Anastasu pisala je autorka monografije Dragana Ivanović, a o Špiru Vida Huseidžinović iz Sarajeva, takođe istoričarka umjetnosti.
Monografija “Putnici sa kistom” sadrži četiri osnovne oblasti: Po uvodu, slijedi Život i djelo Anastasa Bocarića, Život djelo Špira Bocarića, Religiozna tematika u stvaralaštvu braće Bocarić, te Umjetnici i potomci, kao i biografije umjetnika ilustrovane brojnim reprodukcijama i fotografijama s prevodom na engleski jezik, na preko 250 strana .
Za kraj uvodnog dijela, autorka navodi riječi istaknutog francuskog istoričara Žorža Dibija:
-Pravo i obaveza onih koji nasleđuju jedno umjetničko djelo je da prema svom iskustvu i na svoju odgovornost, u civilizacijskom i kulturnom ambijentu svoga vremena to nasljeđe odgovorno i stvaralački preuzimaju, da mu uzvraćaju, da mu doprinose-.
U daljem tekstu upoznajemo se s korijenima braće Bocarić, sa junakom Markom Bocarićem i trgovačkom porodicom Evanđelja Bocarića i supruge Anđelke ,rođene Ričević, roditelja Anastasa i Špira…
Anastas Bocarić
Bio je prvi akademski školovan umjetnik u Crnoj Gori . Rođen je 1. januara 1864. godine u Budvi u trgovačkoj porodici, grčkog porijekla.
Pored slikarstva bavio se kaligrafijom , fotografijom i skulpturom.
Njegov talenat za slikarstvo i želja za usavršavanjem bili su presudni u odabiru životnog poziva, pa veoma rano, sa tek navršenih 14 godina, napušta porodični dom i rodnu Budvu.
Prva slikarska znanja stiče u Solunu, a zatim upisuje Akademiju u Atini. Po završetku studija zaposlio se kao dvorski slikar kralja Nikole.
Za vrijeme boravka na dvoru naslikao je portrete knjaginje Zorke, Milice i knjaževića Mirka, ali, nažalost, ovi portreti nisu sačuvani.
Osim rada na dvoru, Anastas portretiše i prijatelje, članove građanskih porodica, kako u Budvi tako i u mjestima gdje je boravio- u Mostaru, Sarajevu, Zadru, Zagrebu...
Osim portreta, radio je i slike s religioznom tematikom.
Boravak u Bosni i Hercegovini posebno je značajan jer tad nije bilo školovanih slikara ni škola u regionu, pa samim tim zajedno sa svojim bratom Spiridonom –Špirom, takođe slikarom, doprinio je razvoju likovne kulture.
Anastas je taj svoj rad krunisao izložbom u Mostaru koja je ujedno bila jedina umjetnička izložba na tom području sve do kraja Prvog Svjetskog rata.
Dalji životni put bio je kao i njegov duh, nemiran i nestalan. Nije umio da se skrasi na jednom mjestu.
Iz Mostara odlazi u Zadar, zatim Zagreb, Beograd., Carigrad, Kairo, Solun, Skoplje, Suboticu, Novi Sad, pa na kraju u Perast.
Nesumnjivo, jedan od značajnijih perioda je onaj koji provodi u Zadru, u kom upoznaje Anu Tofolo koju je oženio.
U Zadru je naslikao veliki broj portreta na kojima se više puta našao lik supruge Ane, njenog oca Pjetra , brojni drugi portretisani likovi, kao i slike “Žena u crnom”, “Žena u crvenom”, ičuvena slika “ Žena u bijelom” koja se danas nalazi u stalnoj postavci Narodnog muzeja Crne Gore na Cetinju.
Ne manje značajan je boravak u Carigradu u kom su nastali mnogobrojni portreti i biste, a od 1900. do 1905. bio je i direktor škole u Carigradu.
Po povratku iz Carigrada odlazi u Novi Sad u kom je načinio veliki broj portreta viđenijih građana, kao i istorijskih kompozicija.
Sve to vrijeme učestvovao je na izložbama sa velikim srpskim slikarima tog vremena, Pajom Jovanovićem, Đorđem Krstićem ,Markom Muratom i drugim.
U čeznji za rodnom grudom 1932. Anastas dolazi u Perast u kom je dalje stvarao, više za svoju dušu, ali i po narudžbi .
Tamo su nastali portreti Iva Visina u vlasništvu Župne crkve iz Prčanja i Jeromonaha Makarija Radonjića“ iz 1943. godine u vlasništvu Pravoslavne crkve u Kotoru.
Umro je 1944. godine u Perastu, gdje je sahranjen, a 1947. njegovi posmrtni ostaci prenešeni su na gradsko groblje u Budvu.
Spiridon Špiro Bocarić
Spiridon Špiro Bocarić,Anasasov brat, rođen je 24. maja 1876. takođe u Budvi.
Prve pouke iz slikarstva Špiro stiče od brata. Poslije školovanja u Veneciji, Špiro odlazi u Mostar kod Anastasa, a potom u Sarajevo.
Sarajevo, tad na prelomu dva vijeka, poprimalo je karaktristike velikog grada koji je od svake kulture, istočnjačke i zapadne preuzimao ponesto, a isto tako i Spiridon u svom stvaralaštvu.
Špirovi stanodavci Teodor i Jovanka Jungić uvidjevši talenat mladog podstanara, mole ga da uradi njihove portrete, njhovih predaka, a potom mu se javljaju s istom molbom brojni viđeniji građani.
Špiro u Sarajevu aktivno učestvuje u kulturnom životu grada.
Jedan je od inicijatora podizanja spomenika Petru Kočiću ,a pomagao je pri izradi Kočićeve glave, koju su radili vajari Antun Augustinčić i Ivan Radauš.
Pored najpoznatijeg portreta, dječaka Beluša, portreti Teodora i Jovanke su značajna Špirova djela i označavaju početak njegovog portretnog slikarstva i stvaralaštva uopšte.
Ubrzo se za njega pročulo, pa su se za mladog slikara zanteresovala i Crkva.
Svojim prefinjenim stilom ovjekovečio je lica mnogih sveštenih ličnosti , kao što su mitropolit Nikolaj Mandić i Evgenije Letica.
Dobio je poziv da se angažuje na izradi ikonostasa u manastirima na području Rogatice, Prače, Ilijaša… od kojih su neki dijelom sačuvani, a jedan je od slikara koji je uradio portret srpske kraljice Drage (Mašin) Obrenović što je nesumnjivo imalo veliki moralni podsticaj za dalje stvaralaštvo.
Pored Obrenovića koji su poštovali Špiovo slikarsko umjeće, Špiro oslikava i ljetnji dom Karađorđevića u Han Pijesku.
Njegov nacionalni rad i druženje s Petrom Kočićem bili su trn u oku tamošnjoj vlasti pa je protjeran u Banjaluku i tad počinje njegov “banjalučki period”.
Osnivanje Vrbaske banovine, Banjaluka postaje glavni grad što dovodi do reorganizacije kako društvenog tako i kulturnog života u prvom redu, stvaranje prvih kulturnih institucija.
Osniva se Etnografski muzej Vrbaske banovine 1930. a Spiridon Bocarić postaje prvi direktor te ustanove i predano se posvećuje muzejskom radu.
Za veoma kratko vrijeme sa prostora Bosanske Krajine sakupljeno je mnogo muzejskih eksponata neprocjenjive vrijednosti.
Uglavnom su to bili poklonjeni eksponati-narodne nošnje, pokućstvo, numizmatički primjerci,vrijedni primijerci oružja, umjetnička djela..
Svi prikupljeni eksponati bili su smješteni u gradskim kućama, sve do novembra 1934. godine kad je Muzej otvoren u Domu kralja Petra I .
Muzeju je darovao 57 svojih radova, uglavnom istorijskih kompozicija, ali i portreta među kojima su portreti bana Milosavljevića, Petra Kočića i Petra Pecije Popovića, a posebno sliku kralja Petra I Karađorđevića u prirodnoj veličini, koje se danas nalaze u Muzeju RS.
Religiozna tematika u djelima braće Bocarić
Kako su braća Bocarić stekla dobar glas radeći portrete iz duhovnog svjetovnog karaktera, sve više dobijaju porudžbine za rad na ikonama ili ikonostasima.
Na njima često rade zajedno po Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj, ali, nažalost, vrlo malo je sačuvano, osim u spisima i ponešto u privatnom vlasništvu.
Anastas je oslikao templo hramova: -crkve u Širokoj Kuli, posvećenu Uspenju Bogorodice, zatim Crkve u Brezovcu iz 1963, posvecene Vavedenju presvete Bogorodice, u Hramu posvećenom četvorodnevnom Lazaru …
Jedan dio ikona iz Nišića nalaze se na Palama u kući Cekovića zajedno s religioznim predmetima.
Tu su ikone:” Bogorodice sa Hristom”,”Sv.Petar I Pavel,” Tajna večera”, “ Krštenje Hristovo”…..
Anastas Bocarić autor je ikone Sv. Luke,za crkvu Sv. Ivana u Budvi, i još jedne velike za grobljansku katoličku crkvu Sv. Luke u Budvi.
Religiozna tematika u stvaralaštvu braće Bocarić ukazuje na njhov širok dijapazon u pogledu likovnog izraza i na njhovu svestranost .
Ovo predstavljanje monografije “ Putnici sa kistom” storičarke umjetnosti Dragane Ivanović s kratkim opisom stvaralaštva Anastasa i Špira Bocarića , njihovog doprinosa crnogorskoj umjetnosti, ima za cilj da pobudi interesovanje i da ova monografija dođe u ruke čitalaca, bar onog dijela publke koji umjetnost voli i koji će u njoj saznati nešto više o životnom putu i radu ovih umjetnika.
- Tagovi:
- Budva
- Muzej
- Biblioteka
- Monografija
