Đurović: Nemojte da crnimo našu državu a da hvalimo tuđe
Izvor, foto: MERT
Ljetnja turistička sezona je dobra s obzirom na nepovoljne uslove globalnih geopolitičkih izazova u kojima se realizuje i još je rano prognozirati njen uspjeh, ocijenjeno je tokom sjednice Odbora udruženja Privredne komore Crne Gore, održane u Skupštini opštine Ulcinj.
U radu su, pored članova, učestvovali i Goran Đurović, ministar ekonomskog razvoja i turizma, Nina Drakić, predsjednica Privredne komore, Nikola Vujović, potpredsjednik PKCG, Omer Bajraktari, predsjednik Opštine Ulcinj, Ana Tripković Marković, direktorica Nacionalne turističke organzacije, Svetlana Šljivančanin, glavna inspektorka Uprave za inspekcijske poslove, te predstavnici lokalnih turističkih organizacija.
Cilj ove sjednice je bio da se u konstruktivnom dijalogu sa predstavnicima nadležnih javnih instutucija dođe do najboljih rješenja za prevazilaženje biznis barijera i utiče na uspješan tok i realizaciju ljetnje turističke sezone.
Predsjednik Odbora Ranko Jovović podsjetio je na podatke koji pokazuju da je tokom prvih pet mjeseci bilo 156 odsto više turista u odnosu na isti period prošle godine, odnosno 78 odsto od njihovog broja u 2019. godini.
Broj noćenja je veći 179 odsto u odnosu na taj period 2021. godinu, a 88 odsto ostvarenja u odnosu na isti period 2019.
Jovović je posebno apostrofirao problem koji se odnosi na dostupnost zvaničnih podataka u realnom vremenu, što onemogućava donošenje validnih zaključaka o prirodi i kretanju turističke potražnje u nacionalnim ekonomijama.
To naročito dobija na značaju kada se poslovanje odvija u kriznim vremenima i kada je potrebno brzo reagovanje.
Shodno navedenom, neophodna je implementacija satelitskih računa u turizmu u okviru Zakona o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike.
Potrebno je izraditi informacioni sistem za prijavu i odjavu turista E”Visitor, a u skladu sa pozitivnim iskustvima zemalja EU.
Prema riječima ministra ekonomskog razvoja i turizma Gorana Đurovića treba se čuvati nepromišljenih izjava koji štete našoj turističkoj destinaciji.
Naglašava da su neutemeljene tvrdnje izrečene bez dokumentovanih pokazatelja o navodnim lošim rezultatima koje postiže crnogorski turizam.
-Kada špic ove sezone povežemo sa odličnom predsezonom može se reći da imamo sasvim zadovoljavajuću sezonu.
Drago mi je da smo ravnomjerno rasporedili turiste-ove godine je sjever Crne Gore pokazao da ima nevjerovatan potencijal i moramo raditi na razvijanju tih područja, a i Podgorica bilježi značajno veću posjetu-rekao je Đurović.
On dodaje da se u sinergiji privrede i države može doprinijeti da sljedeća sezona bude još bolja.
-Ovo je timski rad i moramo se svi uključiti kako bismo probleme rješavali korak po korak-smatra on.
Ministar ističe da se mora unaprijediti evidentiranje turista (o čemu predstoji sastanak sa švajcarskom kompanijom koja će prezentovati modele naplate boravišne takse), zatim vidljivost naše destinacije u svijetu, kapaciteti crnogorskih aerodroma (ukazujući na pozitivna iskustva aerodroma iz okruženja koji su pod koncesijama), čistoća i riješiti problem buke na čemu moraju raditi lokalne samouprave.
-Apelujemo na sve predsjednike opština da se agilnije pozabave ovim pitanjima, iznađu rješenja za izmještanje diskoteka i odrede “tihe zone”-rekao je Đurović, dodajući i da se mora raditi na poboljšanju saobraćajne infrastrukture.
Predsjednik Opštine Ulcinj Omer Bajraktari kazao je da su fokusirani na dva prioriteta ” naplatu lokalnih prihoda i unapređenje komunalnog reda.
-Naplate boravišne takse je 25 odsto veća što pokazuje bolju turističku posjetu.
Apelujem da svi u Ulcinju registruju smještaj i turiste, jer je to investicija u naš grad, promociju turizma i preduslov dobre pripreme turističke sezone-rekao je Bajraktari, pozivajući sugrađane da daju doprinos komunalnom redu u ovoj opštini.
Prema njegovim riječima, Ulcinj će u narednih deset godina doživjeti investicioni bum i najavio je glavne projekte koji će biti realizovani, među kojima su rješavanje problema vodosnabdijevanja i otpadnih voda (projekat vrijednosti 20 miliona eura), most preko rijeke Bojane, novi smještajni kapaciteti…
Direktorica Nacionalne turističke organizacije Ana Tripković Marković kazala je da u našoj zemlji boravi 142.000 turista.
-To je u ovim nepovoljnim geopolitičkim okolnostima jako dobar rezultat-rekla je ona.
Ističe da je rješavanje pitanja evidencije turista od krucijalnog značaja za razvoj turizma.
NTO je, bez obzira na, prema ocjeni privrednika, mali budžet, uspješno predstavila turističke potencijale u 23 zemlje, sa njima upoznala 628 turoperatora i organizovala posjete 17 studijskih grupa, što je naročito doprinijelo dobroj posjeti sjevernim opštinama.
Ističe da u narednom periodu posebnu pažnju treba posvetiti digitalnoj promociji destinacije koja iziskuje značajne finansijske izdatke.
Direktor Lokalne turističke organizacije Gzim Hajdinaga saopštio je da je Ulcinj trenutno najposjećeniji grad u Crnoj Gori.
-Na 22. jul u Ulcinju je boravilo 37.000 turista, od čega u hotelima 6700 (13,83 odsto manje nego rekordne 2019)-kazao je Hajdinaga.
Ističe da taj broj treba pomnožiti sa tri, imajući u vidu lošu evidenciju turista i naplatu boravišne takse.
-Nadam se da će nas ovakva dinamika pratiti do septembra i da će sezona biti uspješna-riječi su Hajdinage.
Fuad Lunji, predsjednik Asocijacije hotela i apartmana iz Ulcinja ocijenio je da država mora više da finansijski pomaže lokalnim samopravama, na šta je dobio odgovor resornog ministra.
-Ulcinj je grad sa najvećim potencijalnom u Crnoj Gori. Mislim da Ulcinj ima potencijal da pomogne državi, a ne da država pomaže njemu-smatra Đurović.
Tomo Knežević smatra da će Ulcinj biti nosilac turizma u ovoj i godinama koje predstoje, ali da je nužno u narednom periodu rješiti probleme saobraćajnih zagušenja, parkiranja, buke, smeća.
Apelovao je da se izgradi pristanište za brodiće na Velikoj plaži ili Valdanosu.
Smatra da nije trebalo podići, kako kaže ” preko noći, troškove vlasnicima kućica na Adi Bojani, bez adekvatne fiskalne strategije”.
S tim nije saglasan ministar, koji smatra da svaki luksuz treba da se plati, te država ne želi da se u tom području stimuliše gradnja, već sačuva priroda.
Iz većih nameta biće izuzete ribarske kućice.
Veselin Luburić saopštio je da Nacionalni parkovi Crne Gore bilježe impresivne rezutlate u svim segmentima
-Prema podacima od petka, imamo 99 odsto više posjeta nego u uporednom periodu. Sezona je iznad očekivanja.
Imamo veći broj gostiju iz zapadne Evrope, mnogo znači dolazak turista iz Izraela i Francuske, a krenućemo i u kampanju prema njemačkom tržištu-kazao je Luburić.
Naglašava potrebu rješavanja neuralgičnih tačaka, među kojima su uređenje puta Žabljak – Radova luka kako bi se unaprijedili rezultati rafting turizma, popravljanje mosta prema Biogradskoj gori, uz ocjenu da će žičara od Kotora značajno povećati posjetu Nacionalnom parku Lovćen.
Boris Marđonović, predsjednik Udruženja hotelijera saopštio je da su pripremili inicijative koje će doprinijeti sistemskom razvoju turizma i biti upućene resornom ministarstvu i lokalnim samoupravama.
One se, između ostalog, odnose na vršenje inspekcijskog nadzora nad primjenom Zakona o zaštiti od buke.
Gani Resulbegović, Real Estate & Co, istakao je značajne potencijale Ulcinjske solane za privlačenje posmatrača ptica, što snažno doprinosi uspješnoj pred i post sezoni.
Danica Banjević, LTO Tivat, saopštila je da su ove godine prvi put prezentovani potencijali Solane, Tivatskih solila i Skadarskog jezera na najvećem svjetskom Bird Watching Global Festu u Londonu, pa je pozvala privrednike da doprinesu kreiranju programa obilaska ovih turističkih atrakcija.
Svetlana Šljivančanin je saglasna sa privrednicima da Ulcinj mora imati lokalnog turističkog inspektora, kao i Žabljak i Kolašin, kako bi se adekvatno suzbijala siva ekonomija.
Ona takođe smatra da novčane kazne u turizmu i ugostiteljstvu nijesu adekvatno odmjerene, jer za nelegalno poslovanje iznose svega 150 do 500 eura dok za legalne hotele koje ne vode evidenciju gostiju i nemaju istaknut cjenovnik one prelaze 1000 eura.
Privrednici su tokom diskusije istakli i važnost adekvatne valorizacije delte Bojane i Šaskog jezera, neophodnost pojednostavljenja procedura za rad turističkih agencija i usaglašavanja zakona koji regulišu njihovo poslovanje, kao i pojednostavljenja sezonskog zapošljavanja.
-Sve navedeno na ovoj sjednici nas usmjerava da se sa pripremom naredne sezone mora krenuti već od završetka aktuelne-zaključio je predsjednik Odbora Jovović.
Zaključci sa XXII sjednice OU turizma i ugostiteljstva
1. Nedostupnost zvaničnih podataka u realnom vremenu onemogućava donošenje validnih zaključaka o prirodi i kretanju turističke potražnje u nacionalnim ekonomijama.
Brzina reagovanja i kreiranja vladinih politika zavisi i od pravovremenih, tačnih analiza sa dostupnim zvaničnim podacima u realnom vremenu.
Navedeno naročito dobija na značaju kada se poslovanje odvija u kriznim vremenima i kada je potrebno brzo reagovanje.
Takva situacija umanjuje značajnu pozitivnu ulogu koju turizam ima u crnogorskoj ekonomiji i predstavlja ograničenje za turističku privredu i Vladu da optimiziraju ekonomske programe i politike.
Shodno navedenom, neophodna je implementacija satelitskih računa u turizmu shodno Zakonu o zvaničnoj statistici i sistemu zvanične statistike.
2. Jedna od osnovnih pretpostavki za nesmetano odvijanje sezone je svakako i prevazilaženje problema čistoće destinacije i buke.
Neophodno je u potpunosti implementirati propise koji će suzbiti buku na otvorenom u blizini smještajnih kapaciteta, koja je konstantan problem.
Postojeći zakonodavni okvir je definisao ovu oblast, ali ostaje otvoreno pitanje kapaciteta nadležnih lokalnih inspekcija koje je potrebno ojačati, a samim tim i potpune implementacije relevantnih propisa.
3. Sa pripremama budućih sezona potrebno je da se krene već od kraja prethodnih.
To su aktivnosti kojima će se Odbor, u saradnji sa nadležnim institucijama, baviti u narednom periodu.
Savremeni razvoj turizma karakteriše razvoj posebnih oblika turizma, koji su značajni za generisanje zaposlenosti, povećanje standarda stanovništva i uravnotežavanje regionalnog razvoja.
Vizija je da Crna Gora postane cjelogodišnja turistička destinacija. Neke od predloženih aktivnosti su:
a. Donijeti Strateški marketing plan Crne Gore, koji bi bio usmjeren na tri ključne
smjernice i prioritete: emitivna tržišta, portfolio proizvoda i segmenti turista.
Privlačenje više turista veće potrošačke moći je potrebno ostvariti povećanje broja turista sa prioritetnih emitivnih tržišta, diverzifikacijom i inovacijom proizvoda i povećanjem broja dolazaka turista van glavne turističke sezone.
Neophodno je povećati budžet za promociju Crne Gore I napraviti portfolio novih proizvoda koji će privući dodatne ciljne segmente iz prioritetnih i dodatnih tržišta, prije svega u periodu prije i posle sezone.
b. Osmisliti podsticajne mjere kojima će se privući gosti u periodu van glavne
turističke sezone budući da je u Crnoj Gori turizam i dalje izrazito sezonalana djelatnost.
U prethodom periodu je turističkoj privredi na raspolaganju bilo više podsticanih mjera u oblasti turizma, koje je potrebno dalje unapređivati, posebno u dijelu kreiranja linija za podršku organizovanom turističkom prometu.
c. Potrebno je poboljšati avio dostupnost Crne Gore. Aerodromi nemaju dovoljno kapaciteta da odgovore na potrebe crnogorskog turizma.
U narednom periodu potrebno je raditi na uspostavljanju direktne avio-konekcije između Crne Gore i važnih emitivnih tržišta za sezonu 2023. U tom smislu potrebno je donijeti Strategiju razvoja avio-saobraćaja u Crnoj Gori;
d. Jedan od najvećih izazova za privredne subjekte koji se bave pružanjem usluga u turizmu i ugostiteljstvu predstavlja siva ekonomija,
S tim u vezi, potrebno je izraditi sveobuhvatnu analizu o neformalnom poslovanju preduzeća i preduzetnika sa procjenom njene agregatne veličine i distribucije po ključnim djelatnostima i regionima, u cilju unaprijeđenja svijesti o stvarnom obimu i uticaju sive ekonomije na preduzeća;
e. Potrebno je izraditi Informacioni sistem za prijavu i odjavu turista E-Visitor,
a u skladu sa pozitivnim iskustvima zemalja EU.
f. Pristupiti izradi nove Strategija razvoja ljudskih resursa u sektoru turizma u Crnoj Gori budući da je prethodna e važila do 2014.
Neophodno je definisati poseban program što treba biti praćeno dobrim centrima za specijalističku edukaciju kadrova svih profila
g. Privredna komora je kod nadležnih institucija inicirala uvođenje kategorije »stalni sezonski radnik.
Navedno rješenje bi značajno podstaklo mlade da se školuju za poslove u turizmu, ali i nezaposlena lica da se prekvalifikuju za turistička zanimanja. Posebno je onemogućeno angažovanje studenata na sezonskim poslovima, kao posebne grupe zbog neprilagođenog zakonodavnog okvira.
h. Potrebno je izmjeniti zakonodavni okvir1 tako da se omogući fleksibilnije
angažovanje domaće radne snage, a posebno studenata i drugih segmenata radne snage za koje se utvrdi da postoji potencijal za angažovanje tokom trajanja sezone, kao i pojednostaviti process zapošljavanje sezonskih radnika.
i. Uvesti kategoriju “service charge” tj. naknada za uslugu, koja bi se obračunavala u određenom procentu na iznos fiskalnog računa.
Sredstva sa te pozije bi se koristila isključivo za uvećanje zarade zaposlenih, Poslodavci bi imali pravo izbora da li žele da koriste ovu opciju, a sve treba definisati kroz poseban poreski tretman i zakonodavni okvir da bi koristi imali i država i zaposleni.
j. Nastaviti aktivnosti na afirmisanju deficitarnih zanimanja i uključivanju kompanija u proces dualnog obrazovanja stipendiranjem učenika i davanjem subvencija privrednicima jer bez kvalitetnih kadrova nema razvoja turizma.
k. Obezbjediti kontinuirano, a ne sporadično praćenje nivoa buke na otvorenom kao i poštovanje i implementaciju zakonskih propisa.
Naime, lokalne samouprave trebaju organizovano pristupiti praćenju stanja nivoa buke (monitoringu buke) na svojoj teritoriji i donijeti rješenja o akustičnim zonama.
To znači da lokalne samouprave trebaju za sljedeću godinu da isplaniraju i opedijele budžetska sredstva i da na vrijeme organizuju tendersku proceduru za angažovanje akreditovanog preduzeća za mjerenje buke tokom ljetnje sezone. Takođe, moraju obezbjediti nesmetano funkcionisanje i nadzor nad radom komunalne policije u skladu sa zakonskim propisima iz oblasti buke.
l. Inicirati nastavak realizacije projekta “Domaći ukusi”.
Komplementarnost poljoprivrede sa turizmom ima sve veći značaj i naglašava potrebu sagledavanja učešća sektora poljoprivrede kroz turističku ponudu, kreiranje zajedničkih projekata za proizvodnju domaće hrane, kao i realizacija konkretnih aktivnosti na povezivanju ponude i tražnje, kao što su obezbjeđivanje kvaliteta, kvantiteta i kontinuiteta ponude i bolje povezanosti s poljoprivrednim proizvođačima;
m. Opredjeljenje Crne Gore je kreiranje visokokvalitetnog turističkog proizvoda, što podrazumijeva intenzivno poboljšanje kvaliteta ukupne infrastrukture, ne samo hotelsko-ugostiteljskih objekata i sadržaja koje posjeduju.
U tom smislu, potrebne su velike investicije države i privatnog kapitala na planu poboljšanja infrastrukture i saobraćajne dostupnosti.
4. Nelikvidnost turističke privrede je u značajnoj mjeri i dalje izražena. Turistička privreda je tek izašla iz vandrednih okolnosti u kojima je poslovala usled pandemija virusa Covid-19, a već se susrelo sa novim izazovima vezano za gubitak ruskog i ukrajinskog tržišta za ovu turističku sezonu, što turističku privredu čini i dalje finansijski ranjivom.
Najave dobre popunjenosti smještajnih kapaciteta za glavnu sezonu, ne znače i dobre poslovne rezultate uz upitnu potrošnju i rastuću stopu inflacije2. Drastično poskupljenje svih resursa, je gotovo nemoguće ispratiti kroz prodajnu cijenu smještaja/usluge.
Shodno navedenom, potrebno je podstaći poslovne banke i IRF da podrže turističku privredu u smisli kredita za likvidnost.
Turizam je vrlo osjetljiva grana privrede koja stoji na kraju lanca uzročno poslijedničnih veza u svim sferama društva, te ga u tom smislu moramo svi zajedno pažljivo i dugoročno planirati;
5. Privredna komora Crne Gore je dobila mogućnost da preko Njemačke razvojne saradnje implementira drugu fazu projekta „Povećanje prilika za zapošljavanje sezonskih radnika u Jugoistočnoj Evropi”.
Projektne aktivnosti bi bile usmjerene na reformu sezonskog zapošljavanja u cilju suzbijanja sive ekonomije.
Reforma koja se predlaže doprinijela bi pojednostavljenju i skraćivanju procedura prijave radnika, odnosno poboljšanju efikasnosti sistema angažovanja sezonske radne snage u turizmu, porastu broja formalno angažovanih sezonskih radnika u ovom sektoru, kao i rastu budžetskih prihoda po osnovu plaćenih poreza i doprinosa.
